Nhiều điểm thuận lợi
Trao đổi với chúng tôi, TS Trần Việt Thái – Viện phó Viện nghiên cứu chiến lược, Học viện Ngoại giao Việt Nam cho rằng, chuyến thăm của Tổng thống Obama đến Việt Nam lần này có vai trò quan trọng, góp phần thúc đẩy mối quan hệ đối tác giữa hai nước.
Theo TS Thái, so với chuyến thăm của Tổng thống Clinton vào năm 2001 và chuyến thăm của Tổng thống Bush vào năm 2006 thì chuyến thăm của Tổng thống Obama có nhiều điểm khác biệt và thuận lợi hơn.
Trước hết, Tổng thống Clinton trong chuyến thăm năm 2001 là người đặt viên gạch cho việc bình thường hóa quan hệ giữa Việt - Mỹ và thời điểm đó, quan hệ giữa hai nước vẫn còn những điểm khó khăn hơn hiện nay rất nhiều.
Tổng thống Bush thăm Việt Nam trong bối cảnh dự Hội nghị APEC, đồng thời, cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ trên thế giới đang rất mạnh mẽ. Mối quan tâm lúc đó của Mỹ là ở Trung Đông, Afghanistan...
Tổng thống Obama. Ảnh: AP
"Còn lần này, ông Obama sang đây là để đặt nền móng cho quan hệ Việt - Mỹ phát triển sâu rộng và tạo tiền đề cho các Tổng thống tiếp theo.
Cũng cần nói thêm, mối quan tâm của ông Obama hiện nay là TPP, là Châu Á - Thái Bình Dương ở ngay mảnh đất, khu vực này. Chính vì thế môi trường thuận lợi hơn, lợi ích tương đồng hơn và giá trị của nhân tố Việt Nam tăng lên.
Đó là tiền để rất quan trọng thúc đẩy mối quan hệ Việt - Mỹ", TS Thái nói.
Trước một số ý kiến cho rằng, Tổng thống Obama thăm Việt Nam khi sắp kết thúc nhiệm kỳ mang tính biểu tượng hơn là thực chất, TS Thái bày tỏ sự không đồng tình và cho rằng, đây là các nhận xét rất chủ quan.
"Đúng là ông Obama đến Việt Nam vào cuối nhiệm kỳ nhưng chúng ta phải hiểu, Tổng thống của một nước lớn như Hoa Kỳ có nhiều mối quan tâm khác nhau.
Việc Tổng thống đi đến Việt Nam là một điều rất tốt nhưng quan trọng hơn là Tổng thống của một siêu cường thì cho đến ngày cuối cùng trong nhiệm sở họ vẫn là Tổng thống. Và đã là Tổng thống thì họ phải có một sự nhất quán, cam kết chính sách rõ ràng.
Nói điều đó để thấy rằng đừng nhìn vào thời điểm ông Obama sắp hết nhiệm kì mà hãy nhìn vào kết quả chuyến thăm, đặc biệt là những cam kết tới đây và đối chiếu nó với lợi ích của Hoa Kỳ ở mức độ ưu tiên nào, cấp bách đến đâu…", TS Thái nhấn mạnh.
Đồng thời, chuyên gia nghiên cứu chiến lược ngành ngoại giao cũng nhìn nhận, trong chuyến đi này, hai bên sẽ thảo luận tầm quan trọng của việc phê chuẩn Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong năm nay, biến đổi khí hậu, khoa học, giáo dục….
"Tôi kì vọng sau chuyến thăm sẽ tiếp tục duy trì được đà phát triển. Năm ngoái chúng ta đã kỉ niệm 20 năm quan hệ Việt – Mỹ, tạo được nền tảng tốt.
Với chuyến đi này trong năm nay sẽ tiếp tục tạo được đà phát triển tốt, thậm chí tạo ra những khuôn khổ mới, rộng lớn hơn để hai bên hợp tác, cùng nhau phát triển vì lợi ích của hai bên và vì hoà bình ổn định trong khu vực cũng như trên thế giới", TS Thái nêu.
TS Trần Việt Thái.
Vấn đề Biển Đông sẽ được bàn thảo thế nào?
Viện phó Viện nghiên cứu chiến lược cũng đánh giá, đến thời điểm hiện tại, quan điểm của Việt - Mỹ về vấn đề Biển Đông, cơ bản hai bên đã hiểu nhau.
Những điểm chung đó là giải quyết tranh chấp hoà bình, sử dụng luật pháp quốc tế nhất là Công ước Luật biển 1982, không đe doạ sử dụng vũ lực, tôn trọng tự do an ninh an toàn hàng hải, hàng không, thực hiện nghiêm chỉnh DOC và hướng tới COC.
"Đó là 5 điểm mà hai bên đã thống nhất với nhau và trong thoả thuận chung của chuyến thăm sẽ nhắc lại những điểm cốt lõi này.
Nhưng vấn đề Biển Đông nếu được đề cập sẽ có những cái mới, đó là, chuyến đi này diễn ra trước khi Toà án quốc tế ở LaHay có phán quyết.
Do đó, có thể phía Hoa Kỳ sẽ nhấn mạnh hơn việc tuân thủ Luật biển, phán quyết của của toà án. Cùng với đó, có thể Hoa Kỳ sẽ nêu việc kiềm chế, không quân sự hóa trên Biển Đông
Một điểm mới nữa, có thể phía Mỹ sẽ giúp Việt Nam tăng cường nâng cao năng lực nhận thức biển, nâng cao năng lực thực thi pháp luật trên biển, cứu hộ cứu nạn của các cơ quan như kiểm soát biển, kiểm ngư.
Việc hỗ trợ đó giúp Việt Nam có thể bảo vệ tốt hơn ngư dân cũng như các lợi ích quốc gia trên biển và có đóng góp tích cực hơn cho hòa bình, ổn định ở khu vực, thế giới", TS Thái nhận định..
TS Thái cũng cho hay, cụm từ "lợi ích" thường được đề cập đến quan hệ giữa hai nước. Trước hết, là lợi ích phát triển.
Hoa Kỳ có rất nhiều thứ là hàng đầu thế giới, đó là sức mạnh về chính trị, kinh tế, quân sự, khoa học, giáo dục cũng như có hệ thống đồng mình trải khắp thế giới.
"Vì thế, lợi ích Việt Nam là tranh thủ được những nguồn lực đó để phục vụ cho sự nghiệp phát triển của đất nước.
Cho đến bây giờ có thể nói, Mỹ là một nhân tố mà chúng ta chưa khai thác hết. Chuyến thăm này của Obama sẽ là cơ hội để chúng ta khai thác tốt hơn những tiềm lực đó.
Cùng với đó, Hoa Kỳ và Việt Nam ngày nay có nhiều sự tương đồng về lợi ích, đặc biệt là lợi ích hoà bình, ổn định khu vực và thế giới.
Do vậy, Hoa Kỳ hoàn toàn có thể giúp Việt Nam nâng cao năng lực kiểm soát biển, năng lực kiểm ngư, xây dựng luật pháp.
Đồng thời, Hoa Kỳ cũng muốn Việt Nam ngày càng có vai trò lớn hơn trong ASEAN cũng như trong các tổ chức khác.
Bởi câu chuyện thành công của Việt Nam sẽ là những bài học được ghi tên, được nhắc đi nhắc lại trên trường quốc tế, là những bài học điển hình cho các nước Cuba, Myanmar.
Còn Hoa Kỳ nhìn Việt Nam là một đất nước có nhiều tiềm năng phát triển, có thị trường lao động từ đó sẽ tạo thêm công ăn việc làm.
Họ thấy Việt Nam hội nhập, tôn trọng luật pháp quốc tế mà bản thân họ có vai trò trong đó. Nói vậy để thấy rằng, trong các lĩnh vực kinh tế, giáo dục…họ đều có vai trò khi Việt Nam phát triển trên trường quốc tế", TS Thái chỉ rõ.
Đối với ý kiến xung quanh việc có thể trong chuyến thăm này, Hoa Kỳ sẽ dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam, TS Thái cho rằng, thực tế, Hoa Kỳ đã dỡ bỏ một phần lệnh cấm này.
"Tôi kỳ vọng đây là cơ hội không thể nào tốt hơn. Bởi chính sách quốc phòng của Việt Nam cũng như việc Việt Nam mua sắm vũ khí từ nhiều năm nay là nhằm mục đích tự vệ, bảo vệ toàn vẹn chủ quyền, lãnh thổ chứ không nhằm đe dọa ai hay sử dụng vào mục đích khác.
Có quan điểm rất rõ ràng, Việt Nam hợp tác an ninh quốc phòng với bất kì nước nào không nhằm đến bên thứ ba. Việt - Mỹ hợp tác vì lợi ích của hai bên và vì hoà bình ổn định an ninh trong khu vực và trên thế giới, không nhằm chống lại bên thứ ba.
Hoa Kỳ đã thấy được thiện chí đó và tôi kỳ vọng vào việc dỡ bỏ lệnh cấm này", TS Thái nêu ý kiến.