SOHA NEWS
Trải dài qua một năm là chuỗi 12 tháng, từ tháng Một đến tháng Mười Hai. Trong đó, tháng Mười Hai và tháng Một Âm lịch nổi bật với những tên gọi truyền thống đậm chất văn hóa - tháng Chạp và tháng Giêng. Tháng Chạp, dấu hiệu của một năm sắp khép lại, còn tháng Giêng là khởi đầu tươi sáng cho một năm mới. Để hiểu rõ nguồn gốc của cái tên "tháng Giêng", chúng ta cần lắng nghe một chút những điều cổ kính từ lịch sử lâu đời của phương Đông.
Tại sao tháng đầu năm được gọi là tháng Giêng?
Thời Xuân Thu (Trung Quốc) có quy định tháng Một là Chinh Nguyệt. Đến thời Chu, rất nhiều quốc gia đại sự cũng đều sắp xếp giải quyết trong tháng Một, nên Chinh Nguyệt còn được gọi là Chính Nguyệt. Đến thời nhà Tần, Tần Thủy Hoàng sinh vào tháng Một, lấy tên là Doanh Chính, để tránh tên húy của vua, nên đã ra lệnh đọc Chính Nguyệt thành Chinh Nguyệt, và dùng cho đến ngày hôm nay.
Mùng 1 Tết cũng là ngày mùng 1 của tháng Giêng. Tuy nhiên, trong lịch sử Trung Quốc, không phải lúc nào tháng Giêng cũng được coi là tháng đầu năm. Thời nhà Hạ, tháng Giêng được coi là tháng đầu tiên của năm. Đến thời nhà Thương, tháng đầu tiên của năm được đổi tháng tháng 12. Đến nhà Chu, tháng đầu tiên của năm là tháng 11 Âm lịch. Cho đến thời Tây Hán, mới quay trở lại cách phân định như thời nhà Hạ.
Mãi đến thời Tây Hán, trật tự các tháng của nhà Hạ mới được khôi phục, cuối cùng người ta xác định “tháng Giêng” hàng năm là tháng Giêng, tiếp tục cho đến ngày nay và chưa bao giờ được sửa lại.
Trong khi đó, Giêng lại là âm xưa của chữ Chinh. Có thể thấy rằng, sự tương ứng ngữ âm Giêng - Chinh phân tích rõ ràng hơn như sau. Vần iêng và inh tựa như (tứ) chiếng (trong "trai tứ chiếng, gái giang hồ") - tứ chính ở đây là 4 hướng chính Đông, Tây, Nam, Bắc. Chiềng (làng) trong "chiềng làng chiềng chạ" - nghĩa là "trình làng trình xã). Qua đây có thể thấy rằng inh và iêng này là biểu hiện của yếu tố từ tiếng Việt gốc Hán.
Thực ra, Tết Nguyên đán bắt đầu vào tháng 1 - chính là tháng Dần cũng rất hợp lý. Khi ấy, mùa đông vừa qua, tiết trời lạnh giá vừa tan, ngày xuân ấm áp tới, trời trong sáng hơn, hoa cỏ đua nhau tươi tốt khiến ai nấy cũng đều cảm thấy tâm hồn rạo rực sau một năm bận rộn, vất vả. Người ta vui vẻ đón xuân, lòng chứa chan hy vọng ở một năm. Ai cũng dào dạt sức xuân, cứ gặp nhau là người ta cầu chúc nhau những điều tốt đẹp: Phúc, lộc, thọ, khang, ninh.
Tháng Giêng là tháng khởi đầu của một năm mới. Bởi vậy, trong tháng này người ta thường có những kiêng kỵ để tránh "dông" cả năm. Bên cạnh đó, người ta cũng thực hiện những tục lệ để cầu may điều lành, điều tốt đến với bản thân và các thành viên trong gia đình.
Tháng Giêng nên kiêng kỵ gì để bảo vệ tài lộc?
Ngày Tết, đặc biệt trong tháng Giêng đầu năm, ngập tràn niềm hy vọng và may mắn, cũng là thời khắc mà mọi người thường tuân theo những quy tắc cổ truyền để đảm bảo một năm mới an lành và thịnh vượng. Trong không khí đó, người ta kiêng kỵ không quét nhà trong ba ngày đầu năm mới, với niềm tin rằng hành động này có thể quét sạch đi những may mắn mới mẻ.
Ngoài ra, việc cho lửa hay nước trong những ngày này cũng được xem là hành động không may mắn, vì nó tượng trưng cho việc đem tài lộc của gia đình mình chia sẻ cho người khác. Vì thế, người ta thường hạn chế việc này để giữ lửa ấm và tài lộc trong nhà.
Nói về tiền bạc, việc vay mượn cũng được kiêng kỵ trong những ngày Tết. Điều này không chỉ giúp tránh tạo ra gánh nặng tài chính ngay từ đầu năm mà còn giữ cho quan hệ giữa mọi người được nhẹ nhàng, không xáo trộn.
Một điều nữa là cần tránh làm đổ vỡ bất kỳ vật dụng nào, từ đồ gia dụng cho đến việc vô tình làm vỡ bát đĩa, bởi điều này báo hiệu sự không may và mất mát.
Cuối cùng, việc đánh chửi nhau, tạo ra mâu thuẫn trong gia đình cũng được xem là điều cần kiêng kỵ, vì sự hòa thuận và yêu thương trong gia đình luôn là yếu tố quan trọng quyết định đến hạnh phúc và may mắn của mỗi người trong suốt năm mới.
Tháng Giêng nên làm gì để thu hút may mắn?
Chúc Tết/hái lộc
Ngày đầu tiên của năm mới, ngoài việc xông nhà, xông đất cho người khác để chúc tụng may mắn, người dân thường đến chúc Tết nhau. Bên cạnh đó, người ta còn đi hái lộc đầu xuân. Lộc đầu xuân ở đây không hẳn là phải hái lộc non, bẻ cành tươi mang về nhà cắm. Người dân thường có những câu chúc tốt lành được đựng trong bao lì xì hoặc cuộn lại buộc bằng những dây đỏ may mắn, treo trên cây đào hoặc cây quất, sau đó người ta sẽ hái ngẫu nhiên để xem lời chúc, lời dự báo trong năm mới của mình như thế nào.
Đi chùa đầu năm
Đi chùa đầu năm là một tục lệ truyền thống của người Việt có từ lâu đời. Người ta quan niệm rằng, việc này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, mà còn thể hiện lòng thành kính và mong muốn một khởi đầu thuận lợi, an lành cho cả năm mới. Mỗi dịp Tết đến, xuân về, dòng người hành hương về các ngôi chùa, từ những ngôi chùa cổ kính đến các chùa mới mọc, để thắp nhang, cầu nguyện cho gia đình mạnh khỏe, công việc thuận lợi và cuộc sống bình an.
Mọi người mặc trang phục chỉnh tề, nghiêm túc trong từng nghi lễ, niệm Phật, khấn vái, hy vọng rằng những điều tốt đẹp nhất sẽ đến với họ. Đây cũng là dịp để mọi người tạ ơn trời đất, tổ tiên và những vị thần linh đã ban phước lành trong năm cũ và cầu mong những điều may mắn sẽ tiếp tục đồng hành trong năm mới.
Nhiều ngôi chùa nổi tiếng như chùa Hương, chùa Trấn Quốc, chùa Một Cột, chùa Bái Đính,... trở thành đích đến yêu thích của biết bao tâm hồn mộ đạo và kể cả những người không thuộc tín đồ Phật giáo. Họ đến đây không chỉ để cầu may mắn, mà còn để tìm kiếm sự bình yên nội tâm, tận hưởng không gian tĩnh lặng, thanh tịnh mà những ngôi chùa thiêng mang lại.
Tục đi chùa đầu năm còn là cách để giáo dục thế hệ trẻ trân trọng truyền thống, hiểu hơn về giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc mình. Nó góp phần gìn giữ và phát huy những nét đẹp văn hóa tâm linh, tạo nên sức sống cho tâm hồn và niềm tin vào một tương lai tươi sáng.
Mua vàng trong ngày vía Thần tài
Đầu năm mới, người Việt thường giữ tục lệ mua vàng vào ngày vía Thần tài để cầu may mắn và tài lộc, với niềm tin rằng vàng - biểu tượng của sự giàu sang, phú quý - sẽ mang lại những điềm lành và thịnh vượng cho cả năm. Cửa hàng vàng bạc đua nhau mở cửa từ sáng sớm, không khí náo nức, tấp nập người mua kẻ bán, tạo nên một phong tục đặc sắc trong văn hóa của dân tộc. Những chiếc lắc tay, nhẫn, mặt dây chuyền được chế tác tinh xảo, không chỉ là vật trang sức mà còn là lời chúc phúc đầy ý nghĩa. Qua từng thế hệ, phong tục mua vàng ngày Tết không chỉ là niềm vui, mà còn là biểu hiện của sự kỳ vọng vào một năm mới đầy thành công và may mắn.
Mua hoặc trồng cây xanh
Thay vì hái lộc non trên cây, việc mua hoặc trồng cây xanh đầu năm mới không chỉ là hành động mang tính thẩm mỹ mà còn là một biểu tượng may mắn, tượng trưng cho sự sinh sôi, tăng trưởng và hy vọng. Mua cây mới vào dịp đầu năm được xem như một nghi thức để cầu chúc sức khỏe, hạnh phúc và thịnh vượng. Mỗi loại cây cũng mang một ý nghĩa riêng biệt; chẳng hạn, cây tài lộc như cây vạn tuế biểu tượng cho sự trường thọ và ổn định, còn cây lưỡi hổ hay cây phát tài thể hiện mong muốn về sự nghiệp phát triển và tiền tài dồi dào.
Việc trồng cây cũng góp phần vào việc cải thiện môi trường sống, tạo không gian xanh mát và cân bằng sinh thái trong nhà. Cây xanh giúp thanh lọc không khí, điều hòa không gian, mang lại cảm giác yên bình và gần gũi với thiên nhiên.
Ở nhiều nơi, người ta còn tổ chức những phiên chợ cây đầu năm để mọi người có thể chọn lựa những chậu cây yêu thích. Đây cũng là dịp để gặp gỡ, trò chuyện và chia sẻ kinh nghiệm chăm sóc cây cảnh giữa những người yêu thích thiên nhiên.
Nói chung, việc mua hay trồng cây xanh trong dịp đầu năm mới rất được ưa chuộng và đã trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn hóa của nhiều cộng đồng trên thế giới, mang theo thông điệp của sự sống động và tươi mới cho cả một năm phía trước.
Tìm ngày lành để khai xuân
Ở Việt Nam, tục lệ tìm ngày lành để khai xuân được coi là một phong tục truyền thống đẹp, mang ý nghĩa quan trọng đối với mỗi người khi Tết Nguyên đán kết thúc và một năm mới bắt đầu. Theo quan niệm dân gian, việc chọn một ngày đẹp để bắt đầu công việc trong năm mới - được gọi là khai xuân - sẽ mang lại may mắn, thịnh vượng và thành công cho cả năm.
Ngày khai xuân thường được chọn lựa kỹ lưỡng dựa trên lịch vạn niên, tử vi và các yếu tố phong thủy. Mọi người thường tham khảo ý kiến của những người am hiểu về lịch âm dương để chọn được ngày tốt nhất. Ngày này không chỉ phù hợp với tuổi của chủ nhà mà còn cần hợp với Ngũ hành, tránh những ngày xung khắc.
Khi ngày lành đã được chọn, người Việt thực hiện nghi thức khai xuân bằng cách mở cửa hàng, bắt đầu công việc làm ăn hoặc tiến hành những việc quan trọng khác. Đây là thời khắc đánh dấu sự khởi đầu của một chu kỳ làm việc mới, với hy vọng và quyết tâm hướng tới một tương lai tươi sáng.
Tục lệ khai xuân không chỉ thể hiện lòng kính trọng đối với truyền thống, mà còn là dịp để mọi người cùng nhau tận hưởng không khí đầm ấm, hạnh phúc, đồng thời thể hiện niềm tin vào một khởi đầu mới đầy hứa hẹn và thành công.
Cúng Rằm tháng Giêng
Cúng Rằm tháng Giêng là một nét đẹp truyền thống được hàng triệu người Việt Nam duy trì và gìn giữ từ bao đời nay. Đây không chỉ là dịp để mọi người bày tỏ lòng biết ơn đến tổ tiên, thần linh đã ban phước lành, mà còn là cơ hội để mọi người cùng nhau quây quần, đoàn tụ bên mâm cơm gia đình, cùng nhau đón Rằm của tháng đầu tiên trong năm, đồng thời đặt kỳ vọng vào một năm mới tốt lành, thịnh vượng.
Vào ngày Rằm tháng Giêng, các gia đình thường chuẩn bị một mâm cỗ cúng với đầy đủ các lễ vật như hoa quả, bánh kẹo, thức ăn, hương, nến và vàng mã. Mỗi vật phẩm đều mang ý nghĩa riêng, thể hiện mong ước về sức khỏe, tài lộc và hạnh phúc cho tất cả mọi người trong gia đình.
Sau khi các nghi thức cúng bái được thực hiện một cách tôn kính và trang trọng, mọi người sẽ cùng nhau thưởng thức mâm cỗ. Đây được coi là việc làm tốt lành, đem lại may mắn và an lành cho gia chủ cũng như mọi thành viên trong gia đình. Tục lệ này không chỉ góp phần giáo dục thế hệ trẻ về tinh thần hiếu đạo, lòng biết ơn đối với ông bà tổ tiên mà còn gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong thời hiện đại. Cũng chính vì tháng này đón một lễ Rằm lớn nên có câu "Tháng Giêng là tháng ăn chơi" với ngụ ý là như vậy.