Nhà vật lý hạt nhân Iran Fakhrizadeh là mục tiêu của nhiều chính quyền nhiều cơ quan tình báo trong thời gian dài. Nguồn: ToI
“Mục tiêu” của nhiều chính quyền và cơ quan tình báo
Mohsen Fakhrizadeh, 59 tuổi - nhà vật lý, sĩ quan thuộc Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo và là giáo sư tại Đại học Imam Hussein ở Tehran - sinh ở thành phố Qom - thánh địa của người Shiite ở miền trung Iran.
Người ta biết rất ít về nhà khoa học bí ẩn này, nhưng ông là linh hồn của chương trình mang mật danh "Amad" ("Hy vọng") của Iran mà Israel và phương Tây cáo buộc là một chương trình quân sự nhằm xem xét tính khả thi của việc chế tạo vũ khí hạt nhân.
Theo một báo cáo của Mỹ năm 2007, công việc giảng dạy của nhà khoa học Mohsen Fakhrizadeh chỉ là bình phong cho vai trò của ông ta trong việc phát triển vũ khí hạt nhân của Tehran.
Israel từ lâu đã bị nghi ngờ thực hiện một loạt vụ giết hại có chủ đích các nhà khoa học hạt nhân Iran cách đây gần một thập kỷ, trong nỗ lực hãm phanh chương trình hạt nhân của Iran.
Nhà khoa học hạt nhân hàng đầu của Iran Mohsen Fakhrizadeh mà phương Tây coi là "cha đẻ" của chương trình vũ khí nguyên tử của Iran, được cho là nằm trong tầm ngắm của cơ quan tình báo Israel Mossad trong nhiều năm trước khi bị ám sát hôm 27/11 gần Tehran, The New York Times cho biết.
Các quan chức tình báo giấu tên nói với Times rằng, Israel đứng sau vụ giết Fakhrizadeh và các quan chức Iran đã cáo buộc Jerusalem về vụ ám sát đó.
Trong những năm gần đây, 6 nhà vật lý hạt nhân nổi tiếng tham gia phát triển ngành công nghiệp hạt nhân Tehran đã bị giết ở Iran.
Vụ sát hại Fakhrizadeh diễn ra chỉ vài ngày trước kỷ niệm 10 năm ngày sát hại nhà khoa học hạt nhân Iran Majid Shahriari, mà Tehran cũng đổ lỗi cho Israel. Bộ trưởng Ngoại giao Iran tuyên bố có "bằng chứng quan trọng về [một] vai trò của Israel" trong vụ ám sát Fakhrizadeh.
Những vụ giết người có chủ đích xảy ra cùng với cái gọi là virus Stuxnet, được cho là do Israel và Mỹ tạo ra, đã phá hủy các máy ly tâm của Iran.
Một phóng sự truyền hình của Israel năm 2018 cho rằng Israel có thể đã quyết định không ám sát ông ta trong quá khứ vì họ muốn để ông ta sống và theo dõi hành tung.
Mặc dù Iran dường như đã đóng băng mọi hoạt động phát triển hạt nhân như một phần của Thỏa thuận năm 2015 với các cường quốc thế giới, nhưng Israel cho biết, Fakhrizadeh vẫn bí mật tiếp tục phát triển vũ khí và sẽ là nhân vật chủ chốt trong bất kỳ động thái nào thúc đẩy bom hạt nhân của Iran.
Iran trong nhiều năm từ chối yêu cầu của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế trao đổi với Fakhrizadeh, cho rằng ông là một học giả.
Tuy nhiên, một báo cáo tình báo Mỹ năm 2007 cho rằng vị trí học vấn của ông chỉ là vỏ bọc, và năm sau ông bị Mỹ trừng phạt vì “tham gia vào các hoạt động và giao dịch góp phần phát triển chương trình hạt nhân của Iran”.
Một báo cáo của IAEA năm 2011 đã xác định Fakhrizadeh là nhân vật hàng đầu trong nỗ lực phát triển công nghệ vũ khí hạt nhân của Iran.
Năm 2018, Thủ tướng Israel Netanyahu đã gọi Fakhrizadeh làm Giám đốc dự án vũ khí hạt nhân của Iran và khẳng định ông này đang tiếp tục dẫn dắt những nỗ lực đó, khi tiết lộ rằng Israel đã thu được từ một nhà kho ở Tehran một bộ lưu trữ khổng lồ về tài liệu của chính Iran, nêu chi tiết chương trình vũ khí hạt nhân của họ.
Theo Kênh 12, Fakhrizadeh không chỉ là “cha đẻ của chương trình vũ khí hạt nhân của Iran” mà còn là người quyết tâm đảm bảo “giao quả bom” cho các lãnh tụ tôn giáo Iran.
Ông cũng là một chuyên gia về tên lửa đạn đạo, tham gia đắc lực vào quá trình phát triển tên lửa của Iran và là "một trong những người được bảo vệ chặt chẽ nhất ở Iran" - liên tục bị bao vây bởi các vệ sĩ.
Cả Mossad và CIA đều bắt đầu theo sát Fakhrizadeh từ năm 2006 và Kênh 13 còn khẳng định, Fakhrizadeh từng là mục tiêu của một số Thủ tướng Israel cũng như một số Giám đốc gần đây của cơ quan tình báo Mossad.
… và một số dư luận về vụ ám sát
Truyền hình Israel đưa tin, vụ ám sát kẻ được cho là lãnh đạo chương trình vũ khí hạt nhân Fakhrizadeh là điểm mấu chốt, là "đỉnh cao" trong một kế hoạch chiến lược của Israel nhằm phá hoại chương trình hạt nhân của Iran, và tước đi nguồn tri thức không thể thay thế của nước Cộng hòa Hồi giáo.
Có ý kiến cho rằng, việc mất sự lãnh đạo, kiến thức và trí nhớ của nạn nhân là một đòn mạnh giáng vào Iran. Một quan chức Israel giấu tên nói với Kan news rằng “nếu không có Fakhrizadeh, Iran sẽ rất khó để thúc đẩy chương trình [hạt nhân] quân sự của mình”. Fakhrizadeh có thể biết về chương trình hạt nhân của Iran nhiều hơn bất kỳ người đang sống nào.
Tuy nhiên, có chuyên gia cho rằng, chương trình hạt nhân (Iran) sẽ không dừng lại và việc giết ông ta sẽ không ngăn cản sự phát triển (hạt nhân), Iran hiện có thể có thêm động lực để vũ khí hóa mà không làm suy giảm khả năng làm như vậy.
Theo nhiều nguồn tin, đầu tháng 11, Tổng thống Mỹ Trump đã “để mắt” đến chương trình hạt nhân của Iran, và có thông tin cho biết quân đội Israel đã chuẩn bị cho khả năng Trump sẽ ra lệnh tấn công Iran trước khi rời nhiệm sở vào tháng 1/2021.
Trong khi đó, New York Times hôm 28/11 suy đoán rằng, mục tiêu chính của vụ ám sát thực sự là cản trở khả năng đạt được giải pháp ngoại giao của chính quyền sắp tới của Mỹ trong quan hệ với Iran.
Mark Fitzpatrick - một cựu quan chức không phổ biến vũ khí hạt nhân của Bộ Ngoại giao - viết, "lý do ám sát Fakhrizadeh không phải để cản trở tiềm năng chiến tranh của Iran, mà là cản trở hoạt động ngoại giao".
Tổng thống đắc cử Biden từng tuyên bố ý định tái ký Thỏa thuận Hạt nhân năm 2015 với Tehran, vốn đã tan rã phần lớn kể từ khi chính quyền Trump đơn phương rút vào năm 2018. Amos Yadlin - cựu lãnh đạo cơ quan tình báo quân sự Israel và hiện đứng đầu Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia - nói với Kênh 12:
“Bất cứ ai đưa ra quyết định này đều biết rằng còn 55 ngày nữa Nhà Trắng có người nhìn thấy Mối đe dọa Iran theo cách họ làm... Biden là một câu chuyện khác".
Yadlin cũng suy đoán, chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ Pompeo đến Israel vào đầu tháng 11 có thể liên quan đến vụ sát hại - “Pompeo không đến đấy để uống rượu tại nhà máy rượu Psagot”.
Các quan chức Israel đã đưa ra rất ít bình luận về vụ ám sát. Tzachi Hanegbi - một Bộ trưởng người là đảng Likud của Netanyahu - nói "không biết" ai đã thực hiện vụ ám sát hôm 27/11, và thêm rằng, điều đó đã khiến Iran "thực sự xấu hổ".
Trong khi đó, lãnh đạo phe đối lập Yair Lapid đã bình luận chỉ trích châu Âu về vụ tấn công rằng, “thực tế là Liên minh châu Âu đang lên án vụ ám sát chính đáng nhà khoa học hạt nhân Iran thay vì [lên án] nỗ lực của Iran nhằm mua vũ khí hủy diệt hàng loạt và xuất khẩu khủng bố khắp nơi trên thế giới đại diện cho sự phá sản về đạo đức và sự hèn nhát đáng khinh bỉ”.
Các cuộc biểu tình chống Israel và Mỹ đã nổ ra ở Iran sau vụ sát hại Fakhrizadeh, những người biểu tình đốt cờ của Israel và Mỹ, cùng các bức ảnh của Tổng thống Mỹ Trump và Tổng thống đắc cử Biden.
Theo New York Times, trong khi một số người trong ban lãnh đạo của Iran quan tâm mọi việc phát triển như thế nào dưới chính quyền Biden, áp lực ngày càng lớn từ những người theo đường lối cứng rắn muốn đáp trả mạnh mẽ sau khi Fakhrizadeh bị giết.
Một phản ứng như vậy có thể dẫn đến một sự leo thang khiến chính quyền Trump sắp mãn nhiệm thực hiện các hành động quân sự mới và dẫn đến một cuộc xung đột lớn hơn nhiều.