SOHA NEWS
Tượng Thần trong ngôi đền Trấn Vũ
Nhiều người biết đến tượng Trấn Vũ ở đền Quán Thánh tại Ba Đình, Hà Nội, nhưng ít người biết rằng tại phố Ngọc Trì, phường Thạch Bàn, quận Long Biên còn tồn tại một bảo vật quốc gia khác: tượng đồng nặng 4 tấn được thờ trong đền Trấn Vũ. Tượng này đã được công nhận là bảo vật quốc gia vào tháng 12 năm 2015.
Tượng đồng này được đặt ở giữa hậu cung của đền Trấn Vũ và có chiều cao khoảng 3,9 mét. Trên tay tượng cầm một cây kiếm chống lên một con rùa, trong khi thân kiếm có một con rắn quấn quanh. Trong truyền thuyết, Quy (rùa) và Xà (rắn) là hai vị đại tướng và hóa thân của Thần Trấn Vũ. Truyền thuyết còn kể rằng thần đã giúp An Dương Vương xây dựng thành Cổ Loa, một công trình lịch sử của Việt Nam.
Tượng thần Trấn Vũ
Đền Trấn Vũ nằm tại một vị trí đặc biệt, được xây dựng trên một khu đất linh thiêng nằm ở hướng Bắc. Ở cánh đồng Ngọc Trì, có một ngọn đồi hình con rùa nổi lên. Phía sau đền là đê sông Hồng, mà trong truyền thuyết đại diện cho con cự xà (rắn lớn) quấn quanh. Vì vậy, đền Trấn Vũ và tượng Thần Trấn Vũ được coi là những nơi linh thiêng nhất trong vùng này và luôn được người dân kính trọng.
Trong đền Trấn Vũ, có một bảng ký lưu ghi rằng ban đầu, tượng Thần Trấn Vũ được làm từ gỗ. Vào thời điểm đó, vua Lê Thánh Tông (1442-1497) đưa quân đánh Chiêm Thành và dừng chân nghỉ tại Thạch Bàn (trước đây được gọi là Cự Linh). Vua đã nhận được một giấc mơ và sự phù trợ của Thần Trấn Vũ, giúp chiến thắng giặc.
Vì lòng biết ơn, nhà vua đã trao sắc cho người dân địa phương xây dựng đền thờ Thần Trấn Vũ. Ngoài ra, vua còn trao tặng bài vị có 5 chữ "Hiển Linh Trấn Vũ Quán" và đất ruộng để phục vụ các nghi lễ tôn thờ. Bài vị này vẫn được bảo quản trong hậu cung và được thờ cùng với tượng Thần Trấn Vũ.
Đến năm 1747, tượng gỗ bị hỏng nên quan chức và người dân đã cùng góp tiền và công sức để đúc tượng mới bằng đồng. Tuy nhiên, sau khi tượng đồng hoàn thành, người ta vẫn cảm thấy nó chưa đủ tốt để thờ phụng, do đó vào năm 1788, dưới thời kỳ của Tây Sơn, tượng đồng đã được đúc lại lần thứ hai. Cho đến năm 1802, tượng mới đã hoàn thiện và nó vẫn giữ nguyên hình dáng như hiện nay.
Tượng Thần Trấn Vũ đã trải qua nhiều biến cố lịch sử, nhưng nhờ sự nỗ lực của nhân dân địa phương, tượng gần như không thay đổi so với ban đầu. Câu chuyện được kể lại bởi các người cao tuổi ở Ngọc Trì, rằng sau khi Nguyễn Ánh lên ngôi, đã thực hiện những hành động để trả thù nhà Tây Sơn. Khi tượng mới vừa được đúc xong, người dân đã giấu khuôn đúc đi để đảm bảo rằng nó không bị hủy hoại.
Những câu chuyện tâm linh được truyền lại
Có nhiều người đã kể lại, trong thời kỳ Pháp xâm lược, tượng Thần Trấn Vũ đã một số lần đứng trước nguy cơ bị phá hủy hoặc nung nóng để tan chảy, nhưng nhờ sự kháng cự của nhân dân và những sự cố bệnh lạ kỳ xảy ra với quân lính Pháp, họ đã không thể làm điều đó.
Có một câu chuyện kể rằng, có lần quân địch cố gắng tìm kiếm trong đền, thậm chí một cán bộ cách mạng đã nằm gọn dưới chân tượng Thần Trấn Vũ. Tuy nhiên, họ không thể phát hiện ra, và sau cùng, họ không dám gây rối trong ngôi đền thiêng liêng này.
Những năm đại kỳ chống Mỹ, đền Trấn Vũ trở thành nơi lưu trữ vũ khí của bộ đội phòng không và trở thành nơi hoạt động của các cán bộ quân đội. Khi quân Mỹ tấn công Bắc Việt Nam và rải bom trên cánh đồng Ngọc Trì, thậm chí một lần bom còn rơi ngay trước cửa đền, nhưng ngôi đền và tượng Thần Trấn Vũ vẫn không bị hủy hoại.
Đền Trấn Vũ tại quận Long Biên
Trưởng ban Quản lý di tích đền Trấn Vũ cho biết "Ngôi đền lẫn tượng Thần Trấn Vũ đã tồn tại hàng trăm năm mà hầu như không bị hủy hoại, chỉ có sơn lại hai lần. Năm 1916, tượng bị rỉ do đồng có lẫn nhiều tạp chất. Các cụ đã thuê thợ dùng sơn ta, pha thành sơn đen để bảo vệ cho con cháu thờ phụng muôn đời. Năm 2014, sơn bị bong tróc nhiều nên chúng tôi làm đơn gửi Bộ Văn hóa xin được tu tạo màu sơn đen trước đó".
Ngoài đền Trấn Vũ ở phố Ngọc Trì, thần Trấn Vũ còn được thờ phụng tại nhiều nơi khác nhau, như đền Quán Thánh ở Ba Đình, chùa Huyền Thiên ở Hoàn Kiếm, và quán Thụy Lôi ở Đông Anh. Đáng chú ý, tượng Thần Trấn Vũ tại đền Trấn Vũ ở phố Ngọc Trì có nhiều đặc điểm tương đồng với tượng tại đền Quán Thánh, từ chất liệu, thần thái cho đến kiếm trong tay.
Nhà nghiên cứu di sản văn hóa Trần Lâm Biền cho rằng, từ cách tạo hình này, có thể thấy rằng tượng Thần Trấn Vũ ở cả hai ngôi đền đều thể hiện vai trò trong việc trừ tà và bảo vệ người nông dân khỏi các rủi ro như thiên tai, bệnh dịch.
Xưa kia, phố Ngọc Trì là một làng nông ven đê sông Hồng, nhưng với thời gian, nó đã chuyển hướng sang một nơi tập trung vào buôn bán và phát triển đời sống dân cư. Mặc dù cuộc sống của họ ngày càng trở nên hiện đại hơn, khát vọng tâm linh của người dân vẫn được giữ nguyên.
Vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm, người dân Ngọc Trì lại tổ chức lễ hội, thường được gọi là ngày Thánh Đản. Đây là lễ hội cầu mùa, mong muốn có một mùa màng bội thu và no ấm. Trong lễ hội, có trò kéo co ngồi, tượng trưng cho sự phồn thực và sự sinh sôi. Thần Trấn Vũ trong lễ hội này trở thành một biểu tượng của niềm tin tinh thần giúp cộng đồng đạt được mùa màng bội thu, đồng thời bảo vệ họ khỏi những tai ương và khó khăn trong cuộc sống