Cách Checkmate biến F-35 thành bại tướng

Tiêm kích tàng hình Checkmate.

Đòn đánh hạ gục F-35

Trong thông báo hôm 12/11, tập đoàn quốc phòng nhà nước Nga Rostec cho biết, quá trình chuẩn bị chế tạo những nguyên mẫu Checkmate đầu tiên vẫn đang diễn ra và tài liệu thiết kế đã được chuyển đến nhà máy.

"Nhiều thay đổi được áp dụng trong dự án tiêm kích hạng nhẹ Checkmate (Chiếu tướng), dẫn đến điều chỉnh thời điểm diễn ra chuyến bay đầu tiên", Rostec cho biết.

Cựu nhà thiết kế của Sukhoi, Vadim Lukashevich cho biết, khi chính thức đi vào hoạt động, Checkmate được coi là đối thủ nặng ký nhất và đủ sức đánh bại được chiến đấu cơ F-35.

Tuy nhiên, theo Vadim Lukashevich, khi so sánh máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm của Nga và Mỹ, cần lưu ý rằng chúng khác nhau rất nhiều về thiết kế và khả năng khí động học.

Ví dụ: F-35 được chế tạo với các bộ ổn định ngang, trong khi Checkmate có "bánh lái", tức là các bề mặt điều khiển được sử dụng bởi các máy bay có cấu hình đuôi chữ V.

Nhà thiết kế nói với các nhà báo Nga rằng điểm chung duy nhất giữa hai máy bay phản lực này là chúng có cùng hạng cân.

Hơn nữa, các nhà sản xuất Nga và Mỹ nhấn mạnh đến các tính năng khác nhau: trong khi Lockheed Martin và Lầu Năm Góc tập trung vào tính năng tổng thể của hệ thống chiến đấu của máy bay chiến đấu mà bỏ qua khả năng cơ động của nó, thì Sukhoi đã coi khả năng cơ động là nền tảng của Checkmate.

Theo Lukashevich và phi công thử nghiệm của Nga là Anatoly Knyshev, tính năng này sẽ mang lại lợi thế vượt trội cho máy bay chiến đấu Nga so với F-35.

Theo Knyshev, mặc dù cả hai máy bay chiến đấu đều được thiết kế để tránh bị phát hiện, nhưng tầm hoạt động của radar mảng quét điện tử chủ động (AESA) của Checkmate sẽ lớn hơn so với F-35, điều đó có nghĩa là máy bay chiến đấu Nga sẽ "nhìn thấy" đối thủ trước đó và do đó giành được ưu thế trong trận chiến.

Theo nguyên tắc chung, người phát hiện đối thủ trước tiên sẽ có cơ hội bắn hạ và giành chiến thắng lớn hơn rất nhiều, phi công thử nghiệm nói với tờ Komsomolskaya Pravda.

Nhà sản xuất cho biết, radar chống nhiễu của Checkmate sẽ có khả năng tấn công tới sáu mục tiêu "ngay cả trong điều kiện nhiễu điện tử mạnh" và sẽ hoạt động song song với các hệ thống tác chiến điện tử của máy bay phản lực.

Knyshev nhận xét, điều quan trọng không kém là phi công có thể sử dụng vũ khí gì để bắn hạ đối thủ. Theo báo cáo, Checkmate có thể được trang bị 3 tên lửa không đối không siêu thanh R-37M (NATO định danh là AA-13 Arrow), vẫn là "tên lửa không đối không nhanh nhất và tầm xa nhất trên thế giới".

Khi kết hợp với hệ thống radar của máy bay chiến đấu, R-37M có khả năng tấn công máy bay ở cự ly lên tới 400 km bay ở tốc độ Mach 5 - Mach 6 (6.125-7.350 km/h).

Để so sánh, F-35 thường mang theo 4 tên lửa dẫn đường bằng radar tầm trung AIM-120 AMRAAM; hoặc nó có thể mang tới sáu quả AIM-120, nếu được trang bị giá đỡ Sidekick mới.

AIM-120 có thể tăng tốc lên Mach 4 (4.900 km/h) và có phạm vi hoạt động tối đa 180 km. Điều này có nghĩa là dù F-35 có phát hiện đối thủ sớm đến đâu thì khả năng tấn công đối thủ vẫn bị hạn chế bởi tầm bắn của vũ khí.

Checkmate sẽ có bán kính chiến đấu là 1.500 km, so với 1.093 km của F-35 khi sử dụng nhiên liệu bên trong.

Khi nói đến tốc độ tối đa của máy bay, Checkmate tự hào có khả năng đạt tốc độ Mach 1,8 (2.205 km/h) trong khi đối thủ của nó có tốc độ tối đa Mach 1.6 (1.960 km/h).

Nhưng vấn đề ở đây là: như tờ Defense News của Mỹ từng đánh giá, ở độ cao lớn, máy bay phản lực F-35 chỉ có thể bay với tốc độ siêu thanh trong thời gian ngắn trước khi có nguy cơ hư hỏng cấu trúc và mất khả năng tàng hình.

Cơ quan truyền thông này cảnh báo rằng vấn đề này có thể khiến F-35 của Mỹ không thể thực hiện các hoạt động đánh chặn siêu thanh.

Cùng với đó, giá của máy bay chiến đấu tàng hình đa năng do Nga sản xuất chỉ bằng một nửa so với F-35, trong khi chi phí mỗi giờ bay của Checkmate chỉ bằng 1/7 so với máy bay phản lực của Lockheed Martin.

Đối thủ vướng vào tranh cãi

Mặc dù vậy, máy bay chiến đấu tàng hình của Nga không thể sánh được với F-35, chuyên gia Kris Osborn của National Interest khẳng định.

Bên cạnh đó, cựu chuyên gia Lầu Năm Góc khẳng định nó "chưa có thật": Checkmate vẫn chưa thực hiện chuyến bay đầu tiên trong khi máy bay chiến đấu tấn công của Mỹ cất cánh lần đầu tiên vào tháng 12 năm 2006.

Osborn lập luận thêm rằng "khả năng tạo ra bất kỳ mối đe dọa nào" đối với F-35 phụ thuộc vào khả năng của máy bay chiến đấu Nga "kết nối liền mạch và an toàn với các máy bay phản lực Checkmate và máy bay thế hệ thứ tư khác".

Bên cạnh đó, Osborn nghi ngờ rằng Nga khó có thể sản xuất một phi đội Checkmate đủ lớn để tạo ra "đối trọng với tầm ảnh hưởng của chương trình F-35 của đồng minh toàn cầu".

Tuy nhiên, nhà bình luận của The National Interest không đề cập đến việc chương trình F-35 đã gây tranh cãi trong một thời gian khá dài. Vào ngày 22 tháng 4 năm 2022, Văn phòng Trách nhiệm Chính phủ Hoa Kỳ (GAO) đã đi xa hơn khi gọi F-35 là "hệ thống vũ khí đắt nhất trong lịch sử".

Theo ước tính của cơ quan này, chi phí duy trì F-35 trong vòng đời của nó đã tăng đều đặn kể từ năm 2012, từ 1,11 nghìn tỷ USD lên 1,27 nghìn tỷ USD, bất chấp những nỗ lực cắt giảm chúng được báo cáo.

Hơn nữa, GAO nhấn mạnh sự khác biệt 3,7 triệu USD cho mỗi máy bay giữa chi phí duy trì thực tế và chi phí mà dự án dịch vụ có thể chi trả trong suốt vòng đời của chương trình.

GAO than thở về thực tế rằng bất chấp khoản chi khổng lồ này, tỷ lệ khả năng thực hiện nhiệm vụ của máy bay phản lực "vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của chiến binh".

Do đó, Trung tướng Clint Hinote, Phó Tham mưu trưởng Chiến lược của quân đội Mỹ, từng nói với Defense News rằng "mọi máy bay chiến đấu F-35 xuất xưởng đều là máy bay chiến đấu mà chúng tôi thậm chí sẽ không buồn đưa vào sử dụng.

Trung tướng Hitnote tiết lộ rằng Không quân đang sử dụng nhiều máy bay F-35 Block 4 hơn - loại vẫn đang được phát triển - cho các cuộc tập trận quân sự quy mô lớn.

Trong khi đó, vào giữa tháng 7, Trung tướng Không quân Eric Fick, người điều hành chương trình F-35, nói với Quốc hội Mỹ rằng hàng chục chiếc F-35 đang ngừng hoạt động để sửa chữa động cơ.

Theo tờ Popular Mechanics, vào tháng 5, Không quân Mỹ đã nhận được chiếc F-35 thứ 283, điều đó có nghĩa là gần một phần bảy số chiếc F-35 của Không quân Mỹ không thể bay được.

Nhưng đó không phải là tất cả: vào ngày 2 tháng 8, một tiểu ban của Ủy ban Quân vụ Hạ viện đã thúc giục Lầu Năm Góc tiến hành một cuộc điều tra về hệ thống thở của phi công máy bay phản lực F-35 và báo cáo các trường hợp thiếu oxy.

Dự án đã nhiều lần vấp phải sự chỉ trích nặng nề từ Quốc hội Mỹ, trước đó Chủ tịch Ủy ban Dịch vụ Vũ trang Hạ viện Adam Smith đã tuyên bố rằng ông "muốn ngừng ném tiền" cho dự án. Vào cuối tháng 6, Smith lại đe dọa loại bỏ F-35 để chuyển sang sử dụng các nền tảng khác.

Trong khi các vấn đề liên quan đến F-35 đang tiếp tục gia tăng, vẫn chưa rõ liệu Mỹ sẽ tiếp tục sử dụng máy bay chiến đấu tấn công phức tạp hay sẽ chuyển sang các nền tảng đầy hứa hẹn khác có thể cạnh tranh với Checkmate của Nga trong những thập kỷ tới.