Chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Kim Dung, Anh hùng xạ điêu được đánh giá là một trong những bộ phim kinh điển nhất của dòng phim kiếm hiệp. Dù đã được dựng lại nhiều lần, nhưng sức hút của nó vẫn không hề thuyên giảm.
Anh hùng xạ điêu không chỉ hấp dẫn bởi tình tiết kịch tính, cuốn hút mà trong phim còn ẩn chứa nhiều tầng nghĩa sâu xa. Dù chỉ là câu chuyện hư cấu về anh hùng hiệp nữ, nhưng xem phim, chúng ta nghiệm được ra nhiều bài học thiết thực cho cuộc sống.
1. Trong cuộc đời cần có 4 loại người: cao nhân chỉ điểm, quý nhân giúp đỡ, bạn bè tán thưởng, tiểu nhân đốc thúc. Tính cách của bản thân ta sẽ quyết định việc ta có gặp được bốn loại người này hay không.
Quách Tĩnh từ nhỏ đã lương thiện, đối với anh hùng hết lòng ngưỡng mộ, không sợ chết, tuổi nhỏ đã dám mạo hiểm tính mạng để bảo vệ Triết Biệt, và Triết Biệt đã trở thành vị cao nhân đầu tiên trong cuộc đời Quách Tĩnh, cũng là sư phụ đầu tiên của chàng.
Quách Tĩnh là người tốt bụng, thích giúp đỡ người nghèo, không khuất phục trước quyền thế, vì vậy đã quen thân với Hoàng Dung, quý nhân quan trọng nhất trong cuộc đời của chàng. Sau này, Hoàng Dung trở thành đồng môn, ý trung nhân và quân sư xuất sắc của Quách Tĩnh.
Quách Tĩnh, bản tính ngốc nghếch, không tự tin, nhưng Hoàng Dung đã cho chàng những lời tán dương hết mức, từ đó khiến chàng dần dần tự tin hẳn lên.
Rõ ràng, chính tính cách của Quách Tĩnh đã giúp chàng gặp được nhiều quý nhân trong đời.
2. Xuất thân hèn kém ư? Đừng quá lo lắng, chỉ cần ta kết giao với những người bạn "chất lượng".
Quách Tĩnh có xuất thân hèn kém, thật thà, ngốc nghếch, ít chữ nhưng vẫn gặt hái được nhiều thành công, nhờ được nhiều cao nhân trợ giúp. Những người xung quanh chàng đều là những nhân vật có "máu mặt" như Hoàng Dung, công chúa Hoa Tranh, Hồng Thất Công, Lão Hoàn Đồng Chu Bá Thông…
3. Cần giáo dục con cái ngay từ khi còn nhỏ, tính cách của con cái là thành quả của người mẹ, tương lai của con cái là thành quả của người cha.
Quách Tĩnh và Dương Khang là bạn đồng trang lứa, cùng là hậu duệ của các bậc anh hùng. Tuy nhiên, khi trưởng thành, Quách Tĩnh thì trở thành cao thủ được mọi người kính trọng, còn Dương Khang thì lại chịu kết cục thảm bại.
Một phần nguyên nhân đến từ sự khác nhau trong cách giáo dục mà cả hai nhận được. Mẹ của Quách Tĩnh dù là một người phụ nữ không có trình độ văn hóa cao, không có địa vị, gia đình lại gặp phải biến cố lớn, nhưng bà không hề gục ngã trước số phận, cũng không xem thường bản thân mình.
Ngược lại, bà đã bồi dưỡng cho Quách Tĩnh rất nhiều ưu điểm: sự tích cực vươn lên, cần cù chịu khó, độc lập, không chịu thua, không sợ chết, coi trọng tín nghĩa, có tinh thần trách nhiệm, có đại nghĩa dân tộc.
Còn mẹ của Dương Khang là một phụ nữ quý phái, giàu có, xinh đẹp thuộc hàng quý tộc, có văn hóa, giáo dục, có địa vị, nhưng bà không thể rèn luyện tinh thần chịu khổ, càng không bồi dưỡng đại nghĩa dân tộc cho con, dẫn đến bi kịch trong cuộc đời của Dương Khang sau này.
Vì được mẹ và Hoàn Nhan Hồng Liệt chiều chuộng, Dương Khang nhiễm theo thói con nhà quyền quý, tuy bản tính vốn thiện lương.
Bên cạnh đó, Hoàn Nhan Hồng Liệt là người đa mưu túc trí nhưng lại thiếu đạo đức, ông chỉ dụng tâm vào âm mưu quỷ kế, bên cạnh ông người phò tá là một bọn ác nhân.
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng, trong một khoảng thời gian lâu dài như thế, Dương Khang đã được nhào nặn thành một con người "có tài nhưng không có đức".
Ngược lại, Quách Tĩnh từ nhỏ đã là một đứa trẻ mồ côi cha, trong suốt quảng đời cậu coi Thiết Mộc Chân, Triết Biệt, Giang Nam Thất Quái, Mã Ngọc như cha của mình, mà những người này đều có một đặc điểm chung, đó là chính nghĩa, làm việc đến nơi đến chốn.
4. Các bậc cha mẹ đơn thân không nên vì thương con thiếu thốn tình cảm mà nuông chiều, dễ dãi với con, bởi như vậy sẽ khiến chúng bướng bỉnh, ngang ngược.
Hoàng Dung là con gái duy nhất của đảo chủ đảo Đào Hoa, Đông Tà Hoàng Dược Sư và Phùng Hằng. Nàng mồ côi mẹ từ nhỏ nên được cha rất yêu thương, chiều chuộng.
Vì vậy tính cách của nàng có phần bướng bỉnh, thích làm theo ý mình. Một lần do lén lút mang thức ăn cho Chu Bá Thông mà Hoàng Dung bị cha mắng. Vậy là, nàng liền bỏ nhà ra đi.
Thiết nghĩ, nếu như Hoàng Dung không gặp Quách Tĩnh, rồi được chàng "cảm hóa", thì nàng sẽ tiếp tục ngang ngược đến mức nào.
5. Sự thông minh của phụ nữ không thể hiện ở việc họ có tìm được cho mình một người đàn ông ưu tú hay không, mà là ở chuyện họ có thể cải tạo được một người đàn ông không ưu tú hay không.
Hoàng Dung là cô gái thông minh, nhanh trí nhưng lại đem lòng yêu Quách Tĩnh, một anh chàng thật thà, ngốc nghếch. Bằng trí tuệ của mình, Hoàng Dung đã trợ giúp Quách Tĩnh từng bước gặt hái thành công. Vậy là từ một gã chậm chạp, vô dụng, Quách Tĩnh đã trở thanh cao thủ oai trấn giang hồ.
6. Yêu xa dễ tan vỡ, hai người khác quốc tịch khó đến được với nhau.
Công chúa Hoa Tranh là bạn thanh mai trúc mã của Quách Tĩnh. Nếu như không trở về trung nguyên, rồi gặp Hoàng Dung, Quách Tĩnh có thể đã trở thành phò mã Mông Cổ. Tuy nhiên, Quách Tĩnh lại chọn yêu Hoàng Dung.
Điều này cho thấy, hai người khác quốc tịch thường khó đến được với nhau, sự tương đồng về văn hóa là chất xúc tác cho tình yêu. Dù lớn lên cùng nhau, nhưng Quách Tĩnh và Hoa Tranh lại là thần dân của hai đất nước khác nhau. Quách Tĩnh là người Hán còn Hoa Tranh là người Mông Cổ.
Ngoài ra, yêu xa thì dễ tan vỡ. Sau khi rời Mông Cổ và gặp được Hoàng Dung, Quách Tĩnh mới nói với Hoa Tranh: "Ta chỉ coi nàng như muội muội", vậy tại sao không xác định tình cảm ngay từ đầu, cớ gì để con gái nhà người ta khổ sở lâu đến vậy.
7. Những mối quan hệ ngoài luồng đều không có kết cục tốt đẹp, thậm chí còn gây ra những tổn thương tâm lý cho thế hệ sau.
Trong Anh hùng xạ điêu còn đề cập đến những mối quan hệ ngoài hôn nhân, ví dụ mối quan hệ giữa Hoàng Nhan Hồng Liệt và Bao Tích Nhược, giữa Chu Bá Thông và Anh Cô, giữa Âu Dương Phong và chị dâu. Tuy vậy, những mối quan hệ này đều kết thúc trong bi kịch.
8. Muốn giành được trái tim của một người phụ nữ, thì phải triệt để xóa hết tình cảm cũ của cô ấy, đừng để cô ấy chìm đắm trong đó, nếu không sẽ chẳng bao giờ có được tình yêu ấy.
Khi bị trúng tên của Khưu Xử Cơ, Hoàn Nhan Hồng Liệt tình cờ gặp vợ của Dương Thiết Tâm là Bao Tích Nhược và được nàng cứu chữa.
Say đắm trước vẻ đẹp mặn mà nhất là nữ tình hiền từ, dịu dàng và nhân hậu của Bao Tích Nhược, Hoàn Nhan Hồng Liệt đã tìm cách hãm hại hai gia đình Dương - Quách.
Bao Tích Nhược bị lừa dối là chồng nàng đã chết, được Hoàn Nhan Hồng Liệt cứu rồi đưa về kinh đô nhà Kim. Để biết ơn, nàng đồng ý cưới hắn nhưng không sống trong cung mà sống một mình trong túp lều nhỏ được dựng lên y như thuở còn tại thôn trang.
Sau này, khi Bao Tích Nhược và Dương Thiết Tâm gặp lại nhau, cả hai đã cùng nhau tự sát vì không thể chạy trốn.
9. Tham mối lợi nhỏ sẽ khiến chúng ta mất đi khả năng phán đoán, mất cảnh giác, cuối cùng phải gánh chịu hậu quả nghiêm trọng.
Trên đường đi tìm Cửu Âm chân kinh, Âu Dương Phong đi theo và nhiều lần giao đấu với Quách Tĩnh. Sau cùng bị chàng đưa cho một bản Cửu Âm chân kinh giả, lại bị Hoàng Dung giải thích sai lệch khiến cho y luyện võ công sai, tẩu hoả nhập ma.
Màn đấu võ hay nhất của Quách Tĩnh trong Anh hùng xạ điêu.