Chính quyền ngầm bên trong nhà nước Syria
Israel đã thực hiện ít nhất 200 cuộc không kích tấn công các mục tiêu của Iran ở Syria kể từ năm 2017. Gần đây, tại một hội nghị an ninh ở Herzliya, Yossi Cohen - Giám đốc Cơ quan Tình báo Mossad đã phát biểu một cách thẳng thắn rằng mục tiêu của Israel là buộc Iran phải nhận thức được những việc mà họ đang làm ở Syria là không tương xứng.
Khả năng làm chủ thông tin tình báo của Israel ở Syria đúng là rất ấn tượng. Năng lực các phi công của họ cũng như vậy. Tuy sức mạnh không quân rõ ràng là một công cụ hùng mạnh của Israel nhưng thực thế nó cũng chỉ phát huy tác dụng ở một số nhiệm vụ nhất định.
Các hoạt động của Iran tại Syria khá quy mô và đa dạng. Một số tài sản của họ có thể rất dễ bị tổn thương trước các vụ không kích như những cơ sở nghiên cứu, các kho cất trữ tên lửa hay các đoàn xe chở vũ khí nhưng còn rất nhiều mục tiêu khác thì không.
Thực tế, Iran đang cố gắng lồng ghép các cơ sở hạ tầng và căn cứ mà họ chỉ huy vào cơ cấu tổ chức chung của nhà nước Syria. Giống như ở Lebanon và Iraq, mục tiêu của Tehran là xóa nhòa ranh giới giữa các cơ sở do họ kiểm soát và các cấu trúc hạ tầng do người bản địa quản lý.
Iran đã hỗ trợ quân sự cho Quân đội Chính phủ Syria ít nhất là từ năm 2012. Ảnh: Rferl
Iran muốn thiết lập một kiểu "chính quyền ngầm" (deep state) bên trong nhà nước Syria nhưng vẫn nằm trong quyền kiểm soát của họ. Các nỗ lực mà Iran đang triển khai ở Syria bao gồm:
- Thành lập các nhóm dân quân vũ trang với thành viên đa phần là người Syria. Số này bao gồm các tổ chức như Quwat al-Ridha, Liwa al-Baqir và Tiểu đoàn 313. Họ được tuyển dụng và đào tạo bởi Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) và tổ chức vũ trang ủy nhiệm Hezbollah.
- Xây dựng đội quân tình nguyện bán quân sự theo kiểu lực lượng an ninh nội địa Basij của Iran nhưng lại nằm trong các tổ chức an ninh chính thức của nhà nước Syria. Lực lượng Phòng vệ Quốc gia Syria là một dạng mô hình như thế. Với quân số từ 90.000 - 100.000 người, được IRGC tuyển dụng và huấn luyện, họ là một bộ phận cấu thành của các lực lượng vũ trang Syria.
- Hậu thuẫn, tài trợ và xây dựng liên minh với các lực lượng vũ trang chính thức của Syria. IRGC đã thiết lập được mối quan hệ mật thiết với một số đơn vị hùng mạnh nhất của Quân đội Syria, trong đó phải kể đến Sư đoàn Thiết giáp Số 4 của Maher Assad, anh trai của Tổng thống Bashar Assad. Đây là một trong những đơn vị tinh nhuệ nhất của Chính phủ Syria hiện nay.
Nga có phải là cứu cánh?
Tất cả các nỗ lực trên của Iran là nhằm thiết lập được một quyền kiểm soát Syria trong dài hạn từ Thủ đô Tehran. Tham vọng này không thể nào bị ngăn chặn bởi các vụ không kích một cách dễ dàng.
Chính vì vậy, Israel buộc phải tìm đến Nga với hy vọng Moscow có thể chung tay đẩy Iran ra khỏi Syria.
Lực lượng Đặc nhiệm dù Iran. Ảnh: AMN
Nga chắc chắn có quyền lực và tầm ảnh hưởng ở Syria. Sức mạnh không quân Nga đã cứu chính quyền Assad thoát khỏi nguy cơ sụp đổ vào giữa năm 2015. Theo các nguồn tin của Syria, ông Bashar Assad muốn chịu ảnh hưởng của Nga hơn là Iran, dựa trên lập luận rằng Moscow chỉ muốn có được một đối tác "đàn em" biết nghe lời trong khi Iran muốn Syria thành con rối.
Bên trong Quân đội Syria, Nga có cánh tay nối dài họ. Đó chính là lực lượng đặc nhiệm Tiger Forces của Đại tá Soheil Hassan.
Đã xuất hiện những dấu hiệu cho thấy Nga và Iran có sự cạnh tranh, cả công khai và ngấm ngầm lẫn nhau ở Syria. Tháng 1/2019, Đặc nhiệm Tiger Forces và Sư đoàn Cơ giới Số 4 đối đầu trực diện với nhau ở tỉnh Aleppo.
Nga tìm cách đưa các sĩ quan do mình hậu thuẫn vào các đơn vị thuộc ảnh hưởng của Iran. Theo một số nguồn tin Syria. chiến dịch "chống tham nhũng của Nga" chủ đích tập trung vào bộ máy của Maher Assad.
Liệu Nga có thực sự nghiêm túc trong việc hỗ trợ Israel thực hiện mục tiêu đẩy Iran ra khỏi Syria? Chắc chắn là không. Cả Tel Aviv và Washington, chẳng bên nào trình ra cho Moscow thấy một động cơ đủ lớn để Tổng thống Vladimir Putin quay lưng lại với đồng minh của mình.
Cũng không có dấu hiệu nào cho thấy nhà lãnh đạo Nga cảm thấy ông phải có trách nhiệm với Israel hoặc Mỹ trong vấn đề này. Mặt khác, chắc gì cả Nga và Syria đã đủ khả năng để đẩy lùi sự hiện diện của Iran ở Syria?
Iran chắc chắn sẽ tiếp tục tìm mọi cách bám trụ lại Syria và Israel rất có thể sẽ tiếp tục không kích phá hủy các mục tiêu của Iran tại đây. Không quân và tình báo Israel rõ ràng là những lực lượng phản ứng nhanh nhất, hùng mạnh nhất và tấn công chính xác nhất ở Trung Đông nhưng không phải tất cả những gì Iran đang làm ở Syria cũng giống như một cái đinh dễ nhổ.
Hải quân Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran diễn tập tác chiến phi đối xứng