Một đứa trẻ mới sinh ra, nếu chẳng may mẹ chết đi thì nó cũng bị buộc... chôn sống theo mẹ vì sợ “ma” mẹ đi theo đòi con nếu ai đó nhận về.
Giờ đây, với sự giúp đỡ của lực lượng bộ đội biên phòng, cán bộ chính quyền, hủ tục đó dần được xoá bỏ, nhưng cũng không ai dám chắc có chấm dứt không, vì đời sống của đồng bào một số bản làng vùng sâu vẫn còn tối tăm cơ cực.
Nỗi kinh hoàng của người chị
Chúng tôi tìm đến cháu Hồ Dưỡng - nạn nhân của hủ tục nói trên - khi cháu vừa tròn 10 tháng tuổi. Sau cuộc giải cứu ngày 4-12-2010 của Bộ đội Biên phòng (BĐBP) cửa khẩu Cha Lo, giờ đây Dưỡng đang lớn lên nhờ bầu sữa của chị gái cùng 2 đứa cháu cũng đang nheo nhóc tuổi mình. “Mẹ chết, em bị chôn, sợ lắm, thương lắm, nhưng không biết làm sao” - chị Hồ Thị Lê - chị gái Dưỡng, người không nhớ nổi tuổi mình - kể về hủ tục man rợ mà em trai mình suýt chút nữa là nạn nhân.
Bé Hồ Dưỡng
Năm trước, bà Hồ Thị Lon (SN 1973) - mẹ hai chị em Lê - trở dạ. Bà được đỡ đẻ theo phong tục của người Mày ở bản K’ai. Tuy nhiên, do bị băng huyết, bà bị tử vong vào ngày hôm sau. Theo đúng phong tục của tộc người này, người ta tiến hành chôn cả mẹ và con, dù đứa con đang sống.
Đứa bé được buộc vào người mẹ trong tiếng khóc ré, cho về đất trong sự thản nhiên của mọi người vì đó là chuyện... hiển nhiên thường ngày đã mặc định qua nhiều thế hệ.
Người trong làng giải thích: Một khi đứa trẻ sinh ra nhưng mẹ mất đi thì nó cũng phải được chôn theo mẹ, vì để lại cũng chẳng biết bú sữa ai. Hơn nữa, dù có ai đó nhận về nhà chăm sóc thì “hồn ma” người mẹ sẽ đeo bám mà đòi lại đứa con.
Vì vậy, cách tốt nhất là chôn! Nhưng may là khi cháu Dưỡng chuẩn bị bị chôn sống cùng mẹ thì có cán bộ trong xã biết được và báo ngay cho BĐBP Cha Lo. Lập tức, trung uý Trương Vĩnh Lê - Đội trưởng đội vận động quần chúng - cùng thiếu tá Võ Duy Diễn - Tổ trưởng tổ công tác tuần tra K’vàng - đã vào bản nhờ các mệ già cùng vận động mọi người và đã cứu được cháu bé.
Chị Lê kể: “Nhà có 5 anh em, Dưỡng là con cuối. Bố đã già, chồng em đi rẫy suốt. Khi đưa em Dưỡng về em cũng thấy sợ sợ. Nó khóc ré suốt, nhưng rồi chồng em bảo thương và cố gắng nuôi”. Nhớ về những ngày đầu đưa em về nhà nuôi dưỡng, chị Lê vẫn chưa hết buồn: “Trước thì mọi người đến chơi nhà nhiều, nhưng từ khi đưa em trai về thì nhiều người sợ “ma” mẹ em nên ít ai đến. Thậm chí bồng em trai đến chơi nhà người khác trong thôn bản cũng là một điều kỵ mà tự em phải hiểu được”.
Khi chúng tôi đến thăm nhà chị Lê, chỉ thấy mấy đứa trẻ nheo nhóc trong căn nhà nhỏ. Bố Lê - ông Hồ Hoang - nghe nói đau yếu và ít khi gặp đứa con trai tội nghiệp.
Trung uý Trương Vĩnh Lê - một trong hai chiến sĩ biên phòng “giải cứu” cháu Dưỡng - nhớ lại: “Lúc chúng tôi vào để xin dân bản không chôn cháu Dưỡng, nhiều người đã phản đối. Tộc trưởng dứt khoát nói chôn vì mẹ nó chết rồi, dân ở đây rất sợ ma, không ai dám cho con đã chết mẹ bú đâu. Chúng tôi đã tìm đủ mọi cách, sử dụng mọi thủ thuật cuối cùng họ mới chịu để chúng tôi mang Dưỡng đi. Trước tôi cũng đã nghe có hai - ba vụ chôn con theo mẹ như thế này, nhưng khi trực tiếp cứu cháu Dưỡng thì mới thấy được sự dã man của tập tục này”.
Hiện, cháu Dưỡng được Đồn biên phòng Cha Lo hỗ trợ một tháng 300.000đ tiền trợ cấp. Chính quyền xã Dân Hoá (huyện Minh Hoá) cũng đang tiến hành làm thủ tục cho cháu được hưởng trợ cấp xã hội.
Những chiến công “mềm” của lính
Ngay tại bản Bãi Dinh của xã Dân Hoá, một nhân chứng khác của hủ tục dã man này là chị Hồ Thị Phúc - hiện đang sống cùng với chồng và 3 đứa con. “Bây giờ vẫn còn chuyện dã man đó à? Tui tưởng tui là người cuối cùng rồi” - chị ngạc nhiên khi nghe chúng tôi kể về chuyện cháu Dưỡng.
Chuyện xảy ra với chị Phúc đã cách đây 35 năm và cũng như cháu Dưỡng, chị may mắn không bị chôn sống cùng mẹ là nhờ các chiến sĩ biên phòng hay tin đã băng rừng về vận động dân bản.
Hồ Dưỡng (được bế) cùng chị gái và các cháu của mình
Sau 35 năm, chị Phúc vẫn không thể hình dung được hết những gì đã từng xảy ra với mình trước đó. Chị chỉ biết cái tên Phúc của mình như là một phúc lớn khi may mắn được các chú bộ đội băng rừng cứu thoát mình khỏi hủ tục đau lòng này.
Cũng như tên Dưỡng của cháu Hồ Dưỡng được đặt theo nghĩa trong chữ “nuôi dưỡng” để sau này khi cháu lớn lên sẽ nhớ đến sự cứu giúp của các chú bộ đội khỏi một hủ tục, nhớ đến ơn nuôi dưỡng của mọi người.
Ông Đinh Thanh Tâm - Đồn trưởng Đồn biên phòng Cha Lo - gọi hành động giải cứu cháu Dưỡng khỏi hủ tục chôn sống vừa kể là những chiến công “mềm”, vì “nói làm sao, thực hiện như thế nào để đồng bào hiểu và tin nghe là điều khó khăn vô cùng”.
Ông thở dài: “Thực ra công tác vận động bà con dân tộc ở vùng cao từ bỏ những hủ tục lạc hậu, đặc biệt là việc chôn sống con theo mẹ, đồn đã thực hiện từ 50 năm nay. Điều đáng buồn là rải rác trong một số tộc người vẫn chưa bỏ được hết”.
Thiếu tá Đinh Quang Cánh - cán bộ tăng cường về xã Dân Hoá của đồn biên phòng - cho hay: “Ở những xã vùng cao này, nhiều tộc người thiểu số vẫn giữ những hủ tục lạc hậu. Cuộc chiến chống hủ tục của chúng tôi và chính quyền các địa phương vẫn còn phải lâu dài nữa”.
Theo Lê Đình Dũng
Lao Động