Hôm qua 19/7, sứ mệnh liên hành tinh đầu tiên của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đã cất cánh thành công từ mũi phía nam của Nhật Bản, gửi lên một tàu thăm dò có kích cỡ to bằng một chiếc ô tô đến sao Hỏa. Sự kiện đánh dấu khởi đầu của dự án không gian đầy tham vọng nhất của đất nước, nhằm nghiên cứu thời tiết trên sao Hỏa, về cách nó phản ứng với các những cơn gió Mặt trời hung dữ, hay theo dõi quá trình hydro và oxy bị tước đi.
Tàu vũ trụ, được gọi là Hope, đã cất cánh trên một tên lửa H-IIA của Nhật Bản từ Trung tâm vũ trụ Tanegashima lúc 6h58 phút sáng theo giờ địa phương. Trong 7 tháng tới, con tàu thăm dò này sẽ đi qua không gian, và vào tháng 2/2021, nó sẽ cố gắng đưa mình vào quỹ đạo kéo dài bao quanh Sao Hỏa, nơi nó sẽ phân tích bầu khí quyển và khí hậu mỗi ngày.
Đối với UAE, màn phóng tên lửa thành công này là hết sức quan trọng. Bởi đây là dự án mà chính phủ nước này đã khởi động từ năm 2014, để truyền cảm hứng cho thanh thiếu niên trong nước, cũng là "một cách táo bạo" để kỷ niệm 50 năm thành lập quốc gia vào tháng 12/2021.
Để đảm bảo rằng Hope đang ở trên quỹ đạo vào đúng lễ kỷ niệm, đội ngũ đằng sau dự án tàu vũ trụ này đã tính toán thời gian sao cho vào đúng thời điểm đó, Trái đất và Sao Hỏa đến gần nhau nhất trong quỹ đạo của chúng quanh Mặt trời. Sự liên kết hành tinh này xảy ra cứ sau mỗi 26 tháng, do đó, đội ngũ kỹ sư của UAE phải đảm bảo phóng thành công tàu vũ trụ trong năm nay để đáp ứng thời hạn 2021.
Một màn hình phát sóng trực tiếp buổi phóng tên lửa tại Trung tâm vũ trụ Mohammed Bin Rashid ở Dubai.
Cho đến nay việc phóng tên lửa dường như đã suôn sẻ. Trong vài phút sau khi tàu vũ trụ được triển khai từ tên lửa, các kỹ sư đã lo sợ rằng chiếc xe đã không mở ra một trong hai tấm pin mặt trời. Nhưng cuối cùng UAE đã xác nhận rằng cả hai tấm pin đã được triển khai. Họ cũng lưu ý rằng đang liên lạc với tàu vũ trụ và Hope dường như đang ở trong tình trạng tốt. Các kỹ sư sẽ tiếp tục phân tích dữ liệu đến từ tàu vũ trụ và cung cấp thông tin cập nhật về "sức khỏe" của nó trong thời gian tới.
Một số người ở UAE đã ăn mừng. "Những năm tháng làm việc chăm chỉ và cống hiến đã được đền đáp một cách tuyệt vời", Yousef Al Otaiba, đại sứ của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất tại Mỹ, cho biết trong buổi livestream sự kiện. "Nhờ các nỗ lực của nhóm thực hiện nhiệm vụ, tàu vũ trụ đầu tiên của UAE, mà sáu năm trước chỉ là một khái niệm, chỉ là một ý tưởng, hiện đang bay vào vũ trụ trên đường đến hành tinh khác. Đây là một thành tựu to lớn. Nhưng đó chỉ là sự khởi đầu."
Đây cũng được xem là một thách thức với UAE, quốc gia chỉ có kinh nghiệm phóng các vệ tinh quan sát Trái đất cho đến ngày nay. Các kỹ sư và nhà khoa học của họ chỉ cần sáu năm để tàu thăm dò sẵn sàng phóng lên vũ trụ trong năm nay. Đặc biệt, chính phủ nước này đã giao nhiệm vụ cho nhóm kỹ sư tự chế tạo tàu vũ trụ - chứ không được mua - trong ngân sách quy định là 200 triệu USD, đã bao gồm cả chi phí phát triển và phóng tên lửa.
"Chính phủ đã nói rất rõ với chúng tôi về điều đó. Họ muốn chúng tôi đưa ra một mô hình mới để thực hiện các nhiệm vụ như vậy và hoàn thành chúng", Mitch Omran Sharaf, người quản lý dự án cho Emirates Mars Mission, nói trong cuộc họp báo trước sự kiện phóng. "Vì vậy, họ không muốn một cái gì đó với một ngân sách lớn. Họ muốn một cái gì đó được chuyển giao nhanh chóng, một cái gì đó mà chúng ta có thể chia sẻ với phần còn lại của thế giới, về cách họ có thể tiếp cận các nhiệm vụ."
Đội ngũ chịu trách nhiệm đằng sau nhiệm vụ này quyết định họ sẽ không làm một mình. Nhóm hợp tác với nhiều tổ chức học thuật khác nhau ở Mỹ, bao gồm Đại học Colorado tại Boulder, Đại học bang Arizona và Đại học California, Berkeley, tất cả những nơi có kinh nghiệm thiết kế dụng cụ hoặc thiết bị cho tàu thăm dò không gian trước đó. Sự hợp tác cho phép nhóm của UAE xây dựng dựa trên các thiết kế tàu vũ trụ đã biết và sử dụng cơ sở hạ tầng thử nghiệm hiện có, cũng như có được kiến thức từ các kỹ sư hàng không vũ trụ có kinh nghiệm.
Các kỹ sư kiểm soát nhiệm vụ trong Trung tâm vũ trụ Mohammed Bin Rashid ở Dubai, đang theo dõi vụ phóng.
Sự kiện hôm qua được đánh giá là một chiến thắng lớn cho UAE và mô hình mới này, để phát triển tàu vũ trụ. Nhưng vẫn còn một chặng đường dài trước khi sứ mệnh sao Hỏa của đất nước được tuyên bố là thành công. Trong khoảng một tháng, các kỹ sư sẽ thực hiện thao tác đầu tiên để điều chỉnh con đường của Hope lên sao Hỏa. Các bộ đẩy trên tàu sẽ được đốt và đầu dò hoạt động khi đi qua không gian. Một loạt các thao tác này là cần thiết để đảm bảo Hope đến đúng vị trí trên Sao Hỏa khi tới nơi.
"Đây là một mục tiêu rất nhỏ", Pete Withnell, người quản lý chương trình tại Đại học Colorado Boulder, cho biết. "Nó tương đương với việc một cung thủ bắn trúng mục tiêu to cỡ 2 milimet, từ cách đó 1 km. Vì vậy, điều này không dành cho người yếu tim."
Và cuộc thử nghiệm lớn nhất sẽ diễn ra vào tháng 2 tới, khi Hope phải tiến hành đốt cháy các bộ đẩy của mình 30 phút để tự đưa mình vào quỹ đạo quanh Sao Hỏa. Các cơ động sẽ giúp giảm tốc độ của tàu từ hơn 121.000 km/h xuống còn hơn 18.000 km/h. Và nó sẽ phải tự làm tất cả, trong khi không có sự chỉ đạo nào từ Trái đất. Tại thời điểm đó, sẽ mất quá nhiều thời gian để đưa tín hiệu từ Trái đất lên Sao Hỏa kịp thời để thực hiện bất kỳ sự điều chỉnh nào, do đó, quá trình này phải hoàn toàn tự động.
Nếu mọi việc suôn sẻ, vụ phóng tên lửa của UAE sẽ là nhiệm vụ đầu tiên trong chuỗi ba nhiệm vụ tới Sao Hỏa, được khởi động chỉ trong 1 tháng. Tiếp theo có thể sẽ là Trung Quốc, quốc gia đang hy vọng sẽ phóng một tàu vũ trụ lên quỹ đạo sao Hỏa, bao gồm tàu đổ bộ vào khoảng ngày 23/7 tới. Sau đó là NASA, đang chuẩn bị phóng robot tự hành (rover) Perseverance với khả năng tìm kiếm các mẫu vật và đưa trở lại Trái đất, vào ngày 30/7.
Tham khảo The Verge