Ukraine từng sở hữu phi đội máy bay ném bom hạt nhân cực mạnh, trong đó nổi bật nhất là 19 oanh tạc cơ Tu-160 cùng hàng ngàn tên lửa hạt nhân sau khi Liên Xô tan rã, nhưng cuối cùng Kiev đã phá hủy hoặc chuyển lại cho Nga.
Nguồn: Drive
Được biết, hồi cuối thập niên 1960, Liên Xô khởi động dự án phát triển oanh tạc cơ chiến lược siêu âm với khả năng mang tên lửa hành trình siêu thanh. 5 năm sau, dự án chuyển đổi thành oanh tạc cơ siêu thanh đa nhiệm với thiết kế cánh cụp cánh xòe, nhằm cạnh tranh với chương trình B-1 Lancer của Hoa Kỳ.
Kết quả là Liên Xô sở hữu máy bay Tupoloev Tu-160, oanh tạc cơ siêu thanh có sải cánh và khối lượng rỗng lớn nhất từ trước đến nay đã được chế tạo. Và tính đến năm 2021, đây vẫn là loại máy bay ném bom to và nặng nhất thế giới cũng như oanh tạc cơ có tốc độ cao nhất hiện nay.
Sau giai đoạn bay thử, dòng oanh tạc cơ này được đưa vào biên chế Trung đoàn Oanh tạc cơ Hạng nặng số 184 thuộc không quân Liên Xô đầu năm 1984, đóng quân tại sân bay Pryluky ở Ukraine (khi đó vẫn là nước cộng hòa trực thuộc Liên Xô). Tổng cộng 36 chiếc Tu-160 đã được Liên Xô sản xuất tại nhà máy ở thành phố Kazan của Nga, gồm 9 nguyên mẫu thử nghiệm và 27 phi cơ hoàn chỉnh.
Nguồn: Drive
Sau khi Liên Xô tan rã cuối năm 1991, trung đoàn Oanh tạc cơ Hạng nặng số 184 đóng tại Pryluky có hai phi đội Tu-160 với tổng cộng 19 máy bay. Tất cả phi cơ và dàn vũ khí hạt nhân đi kèm đều được chuyển giao cho quân đội Ukraine mới thành lập, sau đó sơn phù hiệu không quân Ukraine.
Ukraine được kế thừa một phần ba kho vũ khí hạt nhân của Liên Xô, tương đương 1.700 đầu đạn. Ngoài phi đội Tu-160, Tu-95MS, Tu-22M và tên lửa hành trình đi kèm, nước này cũng tiếp nhận hàng loạt tên lửa đạn đạo xuyên lục địa UR-100N và RT-23 Molodets.
Đến năm 1994, Ukraine chấp nhận phá hủy toàn bộ số tên lửa này và tham gia Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT). Đổi lại Nga và Hoa Kỳ phải có trách nhiệm bảo vệ Ukraine trong trường hợp cần thiết.
Nguồn: Drive
Nga từng đề xuất mua lại phi đội Tu-160 trong biên chế Ukraine nhưng hai bên không đạt được thỏa thuận do bất đồng về mức giá và phương thức thanh toán. Kiev muốn bán giá cao bằng tiền mặt, trong khi Moscow lại ép giá và muốn trả bằng khí đốt. Không đạt được thỏa thuận với Nga, đầu năm 1999, Kiev bắt đầu phá dỡ chiếc Tu-160 đầu tiên trước sự bất lực của Moscow.
Chiến dịch ném bom Nam Tư do NATO tiến hành cùng năm đã cảnh tỉnh và thúc đẩy Moscow khôi phục hoạt động của phi đội oanh tạc cơ chiến lược và nối lại đàm phán với Kiev.
Tháng 10/1999, hai nước ký thỏa thuận tại bán đảo Crimea, theo đó, Nga mua 8 oanh tạc cơ Tu-160 trong tình trạng kỹ thuật tốt nhất của Ukraine. Số còn lại, Ukraine đưa một chiếc vào bảo tàng, 9 chiếc khác bị tháo dỡ sau đó không lâu, chấm dứt vị thế là quốc gia sở hữu đội oanh tạc cơ Tu-160 hùng hậu nhất thế giới.
Nguồn: Drive
Moscow cũng đạt thỏa thuận tương tự với oanh tạc cơ Tu-95MS. Sau khi Liên Xô tan rã, Nga tiếp nhận 22 chiếc, trong khi Ukraine sở hữu 24 máy bay và Kazakhstan có 40 phi cơ.
Phi đội Tu-95MS của Kazakhstan được chuyển cho Nga để đổi lấy hàng loạt tiêm kích chiến thuật. Trong khi đó, Ukraine chuyển 3 chiếc Tu-95MS hiện đại nhất cho Nga và phá hủy số còn lại.
Những chiếc Tu-160 bay từ Pryluky đến Engels trong giai đoạn tháng 11/1999-2/2000. Moscow cũng tiếp nhận thêm 575 tên lửa hành trình hạt nhân Kh-55SM, vũ khí trang bị cho dòng Tu-160 và Tu-95MS, để đổi lấy các khoản giảm nợ khí đốt cho Kiev.
Phi đội Tu-160 Nga tiếp tục được bổ sung trong những năm sau đó, bao gồm cả một phi cơ thử nghiệm được hoán cải thành phiên bản chiến đấu đầy đủ để bàn giao cho không quân Nga. Và đây cũng là quốc gia duy nhất vận hành oanh tạc cơ Tu-160 trên thế giới với 17 chiếc trong biên chế cùng nhiều biến thể nâng cấp đang được đặt hàng.