Sao không "thế này"?
Kể từ mùa xuân năm 2023, Nga đã bắt đầu sử dụng tích cực bom liệng được tạo thành từ các loại bom không điều khiển FAB (nổ mạnh phân mảnh) và bộ kit UMPC (module lập kế hoạch và hiệu chỉnh) trong khu vực Chiến dịch quân sự đặc biệt (SMO) của họ ở Ukraine.
Trong lúc những trái bom "hạng nhẹ" FAB-250 (nặng khoảng 250 kg) và FAB-500 có khả năng bay từ 40 đến 70 km và độ chính xác "chấp nhận được" đẩy lùi nhiều cuộc phản công của đối phương thì những trái FAB-1500 nặng hơn giúp xuyên thủng các lớp phòng thủ.
Và vào trung tuần tháng 6/2024, các cuộc thử nghiệm FAB-3000 với UMPC đã được tiến hành ở mặt trận Kharkov.
Những trái bom 3 tấn với vụ nổ lớn (bán kính sát thương từ 230 mét lên tới 1 km) đã gây ấn tượng mạnh tới giới quan sát khiến nhiều người nghi ngờ rằng Nga sẽ tiếp tục đưa "sáng kiến" mang tên UMPC lên các loại bom nặng hơn như FAB-5000 hay FAB-9000.
Một phi vụ ném bom liệng của tiêm kích ném bom tiền tuyến Su-34 Nga tại Zaporizhia vào tháng 7/2024 (Nguồn: BQP Nga).
Nhưng một số chuyên gia Nga mà cụ thể là nhà phân tích Ryabov Kirill đã nhanh chóng "dội nước lạnh" trong bài viết được tờ Topcor.ru đăng tải vào cuối tháng đó như sau:
"... Không quân Vũ trụ Nga (VKS) hiện đang trang bị các oanh tạc cơ Tu-22M3, Tu-95MS và Tu-160 đủ khả năng mang và triển khai những quả bom (FAB-9000) này.
Nhưng khả năng này không được tính tới vì Tu-95MS và Tu-160 chỉ được trang bị tên lửa hành trình còn Tu-22M3 chủ yếu sử dụng bom cỡ trung (mãi đến gần đây mới sử dụng hạn chế bom FAB-3000)...".
Vậy còn tương lai của FAB-5000 với UMPC thì sao? Câu trả lời cũng đã nhanh chóng được Tổng giám đốc Tập đoàn Vũ khí Tên lửa Chiến thuật Nga (KTRV) Boris Obnosov đưa ra trong triển lãm Army-2024 ít ngày trước.
Và đó là FAB-5000 sẽ không được trang bị UMPC để sử dụng trong SMO.
Các chuyên gia của Topcor.ru đưa ra kết luận như sau về thông tin này:
"Rõ ràng lý do cho quyết định này là vì sẽ cần tới các oanh tạc cơ để mang phóng loại bom này... Cần lưu ý rằng ngoài FAB-3000, hiện UMPC đã được triển khai trên FAB-500 và FAB-1500 và lực lượng Nga đang sử dụng chúng rất hiệu quả trong các hoạt động chiến đấu".
Từ trái sang phải: FAB-500, FAB-1500, FAB-3000, FAB-5000 và FAB-9000.
Điều này cũng phù hợp với kết luận của ông Ryabov Kirill trong bài viết về FAB-9000 nêu trên như sau:
"...Có vẻ như VKS hiện không muốn sử dụng loại bom có sức nổ mạnh nhất do chúng khó vận hành và thiếu các hệ thống dẫn đường cho phép phát huy hết tiềm năng của chúng.
Ngoài ra sức nổ của chính quả bom trở nên dư thừa cho hầu hết các nhiệm vụ chiến đấu. Để so sánh thì hầu hết các loại bom và tên lửa hiện tại đều có thể đáp ứng được các yêu cầu này.
Có thể nói rằng từ kinh nghiệm thực tế, người Nga đã nhận ra rằng không cần tiếp tục hướng đi với bom hạng nặng mà nên tìm cách giảm tải trọng chiến đấu cho máy bay và tăng độ chính xác của vũ khí. Cách tiếp cận này từ lâu đã tự chứng minh được tính hiệu quả của nó".
Lập luận "tăng độ chính xác của vũ khí" của ông Ryabov Kirill có vẻ như đã được củng cố khi, ít ngày trước Topcor.ru đã đăng tải thông tin từ kênh Telegram "Voyennyy Osvedomitel" (Người cấp tin quân sự) rằng một UMPC mới dành riêng cho FAB-3000 đang được phát triển.
"...các video (FAB-3000 và UMPC) thường hiển thị các lỗi thường không xảy ra khi sử dụng FAB-1500 với UMPC. Có một lập luận khá hợp lý rằng phiên bản UMPC hiện tại của FAB-3000 không được thiết kế cho loại bom lớn như vậy.
Đặc tính quán tính khối lượng của trái bom nặng ba tấn là quá lớn và ở pha cuối, tức là khi cần phải xử lý nhanh chóng các nhiễu loạn quỹ đạo, hệ thống chỉ đơn giản là không có đủ "bánh lái
Mặc dù nhà phát triển đã ra tuyên bố rằng cần thời gian để sửa đổi phiên bản UMPC hiện có nhưng với yêu cầu của quân đội (Nga) là những nguyên mẫu phải được thử nghiệm nhanh nhất có thể... họ cuối cùng đã phải quay trở lại với các bản vẽ.
... thành phẩm sẽ sở hữu "bánh lái" có diện tích lớn hơn và bộ truyền động mạnh mẽ hơn...".
Video cho thấy FAB-3000 với UMPC khá "lườm rau gắp thịt".
Mà lại làm "thế kia"?
Không những vậy, lập luận "giảm tải trọng chiến đấu cho máy bay" của ông Ryabov Kirill cũng có thể được củng cố thông qua tin mới về thứ "thấp bé nhẹ cân" hơn nhiều những trái bom tấn - và đó là FAB-250.
Những trái bom đầu tiên được trang bị UMPC, loại được VKS sử dụng thường xuyên nhất trong các cuộc xung đột họ đã tham gia có thể sắp trở nên "phổ biến". Và đó là do viễn cảnh chúng có thể được triển khai từ một nền tảng mang phóng mới chứ không chỉ từ máy bay.
Ý tưởng này cũng đồng thời đến từ Army-2024 đang diễn ra, khi một nguyên mẫu máy bay không người lái (UAV/Drone) hạng nặng được gọi là "Motyliok" (Bướm đêm) với khả năng mang phóng FAB-250 đã được "trình làng".
Dưới đây là phần bình luận ngắn gọn về "Motyliok" của trang tin mash.ru:
"...nó sẽ không chỉ bay về phía ánh sáng mà còn bay về phía đối phương. Bốn động cơ điện có khả năng nâng tải trọng 230 kg. Đó có thể là một hệ thống EW (tác chiến điện tử) hoặc thậm chí là FAB-250 để có thể gửi những "tối hậu thư" từ độ cao lên đến 100 mét".
Mặc dù câu hỏi về tính hiệu quả "Motyliok" trong điều kiện chiến đấu thực tế vẫn còn, nhưng khá rõ ràng rằng chúng ta sẽ sớm có các câu trả lời từ Ukraine.
FAB-250 nặng khoảng 250 kg trong đó có khoảng 100 kg chất nổ.
Để so sánh thì đạn nổ mạnh 240 mm 53-F-864 của cối tự hành 2S4 "Tyulpan", thứ thường được phía Nga sử dụng để tiêu diệt những mục tiêu kiên cố nhất chứa lượng chất nổ khoảng 32 kg.
Theo ông Ryabov Kirill, mặc dù Liên Xô và sau này là Nga sản xuất ra nhiều chủng loại bom nhưng hầu hết trong số chúng là cỡ vừa và nhỏ và do phạm vi nhiệm vụ hạn chế, các bom cỡ lớn, hạng nặng như FAB-5000 và FAB-9000 được sản xuất với số lượng nhỏ hơn.
Video ghi hình tại gian trưng bày nguyên mẫu "Motyliok" tại Army-2024 của mash.ru.