Lần đầu tiên từ năm 2006, đảng Cộng hòa kiểm soát toàn bộ Quốc hội Mỹ (quốc hội mới ra mắt vào tháng 1 năm sau). Từ đó, họ sẽ có quyền làm khó, thậm chí cản trở hoàn toàn chương trình nghị sự của ông Obama trong 2 năm cuối ở Nhà Trắng.
Đợt bỏ phiếu giữa kỳ (hôm 4/11) bầu lại 36 trong tổng số 100 thượng nghị sĩ tại Thượng viện, toàn bộ 435 ghế tại Hạ viện, 36 trong tổng số 50 thống đốc bang. Trong suốt chiến dịch, phe Cộng hòa luôn nhấn mạnh sự không hài lòng của cử tri đối với ông Obama (đảng viên Dân chủ). Họ cho rằng, đợt bỏ phiếu là cuộc trưng cầu dân ý đối với hiệu quả làm việc của Tổng thống Obama. Hôm qua, khi phiếu vẫn còn đang được kiểm tại nhiều bang, đảng Cộng hòa đã dễ dàng giành thêm 7 ghế, nâng tổng số ghế họ nắm giữ tại Thượng viện lên 52.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Mitch McConnell, người chắc chắn sẽ trở thành lãnh đạo phe đa số trong Thượng viện, nói rằng, kết quả này là “sự phản đối chính phủ mà người dân không còn tin tưởng”. Tuy nhiên, ông McConnell cũng đưa ra thông điệp hòa giải: “Chúng tôi đều có nghĩa vụ làm việc cùng nhau về những vấn đề có thể đồng ý”.
Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện hiện nay, ông Harry Reid (đảng viên Dân chủ), chúc mừng ông McConnell trong một thông báo ngắn. “Thông điệp của cử tri là rõ ràng: Họ muốn chúng tôi làm việc cùng nhau. Tôi mong muốn làm việc cùng Thượng nghị sĩ McConnell để hoàn thành những công việc cần phải làm cho tầng lớp trung lưu”, ông Reid tuyên bố.
Ngoài kiểm soát Thượng viện, đảng Cộng hòa được dự đoán nắm thêm ghế ở Hạ viện và giành được nhiều ghế thống đốc bang.
Hai năm gập ghềnh
Một số nhà quan sát nhận định, sự không hài lòng của người dân đối với hiệu quả làm việc của Tổng thống Obama thể hiện qua cuộc bầu cử lần này thật khó đánh giá hết. Theo họ, bế tắc chính trị trong Quốc hội Mỹ đã lên đến mức lịch sử và trở thành mối quan ngại lớn của cử tri khi nhiều vấn đề quan trọng mà đất nước đang đối mặt rơi vào tình trạng trì trệ. Các nhà phân tích nhận định, chiến thắng của phe Cộng hòa có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2016. Lãnh đạo đảng Cộng hòa đã cam kết thúc đẩy các ưu tiên chính sách chủ chốt, tạo ra sức ép để ông Obama phải thương lượng. Không có căn cứ pháp lý trong Quốc hội, ông Obama sẽ gặp nhiều khó khăn nếu muốn thúc đẩy bất kỳ cải cách nào trong 2 năm cuối nhiệm kỳ, và các đối thủ sẽ có quyền ngăn cản Tổng thống chỉ định các thẩm phán liên bang, thành viên nội các và quan chức chính phủ cấp cao mới.
Quyền lực của đảng Cộng hòa ở Thượng viện cũng sẽ buộc ông Obama phải giảm bớt tham vọng thực hiện một số quyền hành pháp mà không cần Quốc hội cho phép, để thúc đẩy những kế hoạch có thể được cả hai đảng ủng hộ, như các thỏa thuận thương mại, cải cách thuế… Thực tế này cũng sẽ thử khả năng thỏa hiệp của ông Obama với các đối thủ chính trị mới được trao thêm quyền lực, những người luôn phản đối chương trình nghị sự ngay từ nhiệm kỳ đầu của ông Obama.
