Trong suốt nhiều năm qua, Elaine Kong, một người dân thuộc thành phố Thâm Quyến đã kiếm tiền bằng cách thường xuyên vận chuyển hàng hóa từ Hong Kong vào Trung Quốc.
Vào mỗi cuối tuần, cô ấy sẽ băng qua biên giới và tìm mua những thùng sữa công thức dành cho trẻ sơ sinh, kem dưỡng mắt Lancôme và các sản phẩm khác đắt tiền hoặc khó tìm thấy ở các trung tâm mua sắm hay cửa hàng ở đại lục, sau đó bán lại để kiếm lời sau khi trở về nhà.
Giờ đây, khi Trung Quốc cuối cùng đã nới lỏng các hạn chế đi lại sau 3 năm kiểm soát chặt chẽ đại dịch, Kong lại một lần nữa thực hiện các chuyến đi thường xuyên qua biên giới Hong Kong.
Nhưng lần này, thay vì săn các mặt hàng xa xỉ thì cô đang đi dần với xu hướng "ngược lại" số đông.
Ảnh: iStock
Từ thị trường xám trị giá tỷ USD đến nguồn thu trở nên chật vật
Vài tuần qua, Elaine Kong đã đặt mua đồ ăn nhẹ và trà sữa trân châu thời thượng ở Thâm Quyến, sau đó giao chúng cho khách hàng ở Hồng Kông. Cô cho biết nhu cầu từ người Hồng Kông và sinh viên đại lục trong thành phố là rất đáng kể. Chính nhờ việc đào phải "mỏ vàng" quý này mà Elaine đã thực hiện hàng trăm chuyến hàng và giao dịch hơn 100 món đồ.
"Trước đây, tôi mua đồ từ Hong Kong cho người đại lục và kiếm tiền từ đó", Kong nói với Sixth Tone. "Thật buồn cười là bây giờ tôi đang làm theo cách khác".
Elaine Kong chính là điển hình của nhóm người mua sắm chuyên nghiệp ở Trung Quốc hay còn gọi là daigou.
Theo SCMP, daigou có nghĩa là mua hàng thuê trong tiếng Trung Quốc. Thuật ngữ này dùng để nói về những người hay "săn" các sản phẩm hot ở nước ngoài hoặc sản phẩm tại các cửa hàng miễn thuế (thường là mỹ phẩm, quần áo, túi xách...) rồi bán lại cho khách hàng ở Trung Quốc. Hiện, daigou đã được đưa vào từ điển Cambridge.
Daigou từ lâu được xem là một "thị trường màu xám" (Gray market: Thị trường không chính thức, xách tay) do sử dụng nhiều phương thức khác nhau, cả hợp pháp lẫn bất hợp pháp, để tránh thuế nhập khẩu khi chuyển hàng về nước.
Ước tính, một daigou chăm chỉ có thể kiếm được khoảng 7.500-9.000 USD mỗi tháng, gấp 8 lần mức lương trung bình tại Thượng Hải, theo Caixin Global (Ảnh: SCMP)
Các daigou thường hoạt động thông qua ứng dụng nhắn tin như WeChat nhằm xây dựng mạng lưới khách hàng. Một số người lập kênh bán hàng trên các sàn thương mại điện tử để đẩy mạnh quảng cáo sản phẩm.
Thị trường này ước tính cung cấp việc làm cho 1 triệu người và tạo ra nhiều tỷ USD mỗi năm. Năm 2014, cứ 10 sản phẩm xa xỉ bán cho người Trung Quốc thì 4 sản phẩm là do daigou mua, theo hãng tư vấn Bain & Company. Trong đó, Hàn Quốc là tọa độ tập trung nhiều daigou nhất do nổi tiếng với các sản phẩm làm đẹp và thời trang.
Bắt kịp xu hướng kể từ khi biên giới Hồng Kong mở cửa trở lại vào đầu năm 2023, việc vận chuyển hàng hóa từ Thâm Quyến vào Hồng Kông trở nên quá phổ biến, cụm từ "daigou đảo ngược" đã trở thành một từ thông dụng và một biểu tượng đã thay đổi bao nhiêu kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát lần đầu tiên.
Trước năm 2020, thương mại daigou là một ngành công nghiệp lớn ở Trung Quốc. Khoảng 1 triệu người Trung Quốc được cho là đang làm công việc daigou, những người chủ yếu kiếm tiền bằng cách đưa các sản phẩm nước ngoài vào Trung Quốc.
Trong một số trường hợp, daigou đã giúp người đại lục tránh thuế nhập khẩu cao đối với hàng hóa xa xỉ. Những lần khác, họ giúp họ tiếp cận các sản phẩm không có sẵn ở các cửa hàng đại lục, chẳng hạn như một số loại mỹ phẩm nước ngoài hoặc sữa bột trẻ em.
Chính quyền Trung Quốc đã thông qua luật ngăn chặn thị trường xám này vào năm 2019, nhưng hoạt động buôn bán daigou vẫn tiếp tục phát triển. Theo một ước tính, ngành daigou đã tạo ra 40 tỷ đô la vào năm đó.
Ảnh: SCMP
Tuy nhiên, khi đại dịch Covid-19 đến, việc giao thương đã đột ngột dừng lại khi các quốc gia hạn chế di chuyển, bắt buộc cách ly đối với người nhập cảnh và đóng cửa nhiều cửa hàng mua sắm, thậm chí ngừng vận chuyển hàng hóa quốc tế.
Với việc Trung Quốc duy trì các hạn chế đi lại trong ba năm, người tiêu dùng đại lục đã tìm ra những cách khác để tìm nguồn hàng hóa từ nước ngoài. Ngày càng có nhiều thương hiệu quốc tế và Hồng Kông thiết lập cửa hàng trên các nền tảng thương mại điện tử Trung Quốc Tmall và JD.com.
Trong khi đó, các biện pháp kiểm tra biên giới chặt chẽ hơn mà Trung Quốc đưa ra trong đại dịch vẫn được duy trì. Khi Hồng Kông nới lỏng hoàn toàn các hạn chế đi lại vào tháng 2, daigou nhận thấy rằng công việc kinh doanh trước đây của họ không còn khả thi nữa.
"Việc làm bây giờ khó hơn nhiều so với trước đại dịch", một daigou ở Thâm Quyến, một người phụ nữ tên Yang, nói với Sixth Tone. "Các đơn đặt hàng đã giảm và việc kiểm tra biên giới đã trở nên nghiêm ngặt hơn nhiều".
Thiên đường mua sắm trở nên ảm đạm khi đại dịch Covid-19 bùng phát (Ảnh: Sixth Tone)
Cho đến năm 2020, Yang kiếm sống bằng cách mua các sản phẩm mỹ phẩm ở Hồng Kông để bán cho khách hàng ở đại lục. Thường có thể mang hàng hóa qua biên giới mà không bị phát hiện, cho phép cô ấy tránh phải trả những khoản thuế đắt đỏ.
Yang chia sẻ mỗi khi đi qua biên giới, cô đều phải mở túi để kiểm tra và khai báo giá trị hàng hóa mà cô ấy mang theo. Các cá nhân chỉ được phép mang 5.000 nhân dân tệ (730 USD) hàng hóa vào đại lục 2 lần/tuần.
Theo Yang, không thể kiếm sống tốt bằng cách vận chuyển một khối lượng nhỏ như vậy. "Đối với hàng hóa trị giá 5.000 nhân dân tệ, tôi chỉ có thể kiếm được khoảng 600 nhân dân tệ", cô nói.
Xu hướng "đảo ngược" từ buôn các mặt hàng cao cấp, xa xỉ sang buôn đồ ăn vặt và chiến thuật giảm rủi ro khi "cầm hộ đồ".
Vì lý do này, nhiều người Trung Quốc đang bắt đầu khám phá hoạt động buôn bán "daigou ngược". Kể từ cuối tháng 2, hàng trăm quảng cáo daigou đảo ngược đã được đăng trên các nền tảng xã hội bao gồm Facebook và Xiaohongshu.
Họ dường như đang thu hút rất nhiều khách hàng. Có rất nhiều loại đồ ăn nhẹ thời thượng ở Trung Quốc đại lục, được gọi là wanghong meishi, rất khó tìm thấy ở bên kia biên giới ở Hồng Kông.
Ví dụ điển hình nhất là trà sữa trân châu từ Yidiandian, bánh ngọt của Master Bao và các sản phẩm đặc sản từ siêu thị Hema của Alibaba hoặc cửa hàng Sam's Club của Walmart đều là những lựa chọn phổ biến cho các daigou đảo ngược .
Công đoạn ship thường diễn ra tại một nhà ga dọc theo Tuyến Đường sắt phía Đông của tàu điện ngầm Hồng Kông, chạy từ biên giới đến Đảo Hồng Kông, vì vậy các daigou không phải ra khỏi tàu điện ngầm và trả thêm tiền mua vé.
Buôn đồ ăn vặt trở thành xu hướng thịnh hành của các daigou (Ảnh: Sixth Tone)
Những người buôn hàng chia sẻ với Sixth Tone rằng biên lợi nhuận cho những lần giao hàng daigou đảo ngược này là rất nhỏ: Khách hàng thường chỉ trả 15 NDT cho mỗi lần giao trà trân châu. Nhưng các daigou nói rằng nó cũng có một số lợi thế so với công việc kinh doanh trước đây của họ.
Đầu tiên, các daigou có thể tận dụng các dịch vụ giao hàng nhanh và siêu rẻ ở đại lục. Bất cứ khi nào một khách hàng ở Hồng Kông đặt hàng, daigou có thể nhanh chóng đặt dịch vụ shipper và giao đồ ăn nhanh đến tận nhà của họ ở Thâm Quyến. Điều này có nghĩa là họ không còn phải chạy từ cửa hàng này sang cửa hàng khác như khi mua hàng ở Hong Kong.
Thứ hai, daigou không còn phải mua hàng hóa với số lượng lớn. Bây giờ, chỉ cần có khách đặt hàng, họ sẽ phải thanh toán trước cho việc giao hàng.
"Khi tôi từng daigou bán hàng Hong Kong cho người đại lục, tôi đã từng vô tình mua phải hàng giả và mất rất nhiều tiền", Kong nói. "Đảo ngược daigou không yêu cầu phải chịu rủi ro như thế".
Thứ ba, việc mang đồ từ Thâm Quyến vào Hồng Kông dễ dàng hơn nhiều so với cách ngược lại. Kong cho biết mặc dù Hong Kong hạn chế nhập khẩu thực phẩm nhưng việc kiểm tra biên giới rất nhẹ nhàng.
(Ảnh: SCMP)
Kong hiện làm việc 5 tiếng mỗi ngày để giao đồ ăn nhẹ, kiếm được khoảng 300 nhân dân tệ. Cô ấy coi đó là công việc hoàn hảo cho mình vào lúc này, vì cô ấy có hai con nhỏ và không có thời gian để làm một công việc toàn thời gian.
"Tôi muốn cố gắng hết sức để xem mình có thể đi được bao xa và liệu tôi có thể tối ưu hóa việc vận chuyển hàng và làm tốt hơn không trong thị trường này", cô nói.
Kong đã nghĩ ra vài chiến thuật để tiết kiệm thời gian và sức lực của mình.
Ví dụ: cô ấy sử dụng chức năng chia sẻ vị trí theo thời gian thực trên WeChat, một ứng dụng xã hội của Trung Quốc, để cho khách hàng biết khi nào cô ấy sẽ đến nhà ga.
Kong cũng đang nghĩ đến việc phát triển một chương trình nhỏ WeChat để điều phối các đơn đặt hàng, thanh toán và giao hàng, giống như một số công ty khởi nghiệp ở Trung Quốc đã làm để tổ chức các mạng mua theo nhóm trong thời gian phong tỏa năm 2022.
Nhưng Kong cũng lo lắng rằng nếu việc kinh doanh ngược daigou trở nên quá lớn và được hợp pháp hóa, nó có thể tạo ra các vấn đề pháp lý phức tạp sẽ ảnh hưởng một phần vào lợi nhuận của cô ấy.
"Tôi chắc chắn rằng việc tạo ra một nền tảng tương thích cho cả hai hệ thống ở Hồng Kông và Trung Quốc đại lục là rất khó, ngành daigou được phục hồi chính là nơi sinh lời chính xác vì nó bỏ qua tất cả những khó khăn này", Kong cho hay.