Công ty khởi nghiệp Quixey ở thành phố Mountain View, bang California khiến nhiều người không khỏi ghen tị khi lần đầu công bố khoản đầu tư trăm triệu đô từ hãng công nghệ lớn và quyền lực nhất Trung Quốc - Alibaba.
Số tiền 110 triệu USD - cam kết chi trong hai năm 2013 và 2015 - chứng minh rằng giới nhà giàu Trung Quốc sẵn sàng chi đậm để sở hữu cổ phần trong các công ty công nghệ mới nổi.
Về phần mình, doanh nghiệp Mỹ không khỏi bị cám dỗ bởi dòng tiền dồi dào trong bối cảnh tìm kiếm đầu tư ở Thung lũng Silicon ngày càng khó khăn, ấy là chưa kể cánh cửa mở ra thị trường tỉ dân ở Trung Quốc...
Tiền nuốt không trôi
Với Quixey mọi thứ sau đó đều trật lất: Alibaba ngừng chi tiền như đã hứa. Doanh nghiệp này bị bỏ mặc lao đao cho đến khi Alibaba quay lại, lần này là một sự ngã giá: "Chúng tôi sẽ cho các anh vay với điều kiện các anh hứa không kiện cáo".
Sau vài tháng đàm phán vã mồ hôi, Quixey chấp nhận lời đề nghị mới. Theo báo Washington Post, hôm đầu tháng 8-2016, công ty thông báo đã vay 30 triệu USD. Số tiền này đến từ Alibaba và một số nguồn khác nhưng đi kèm với những điều khoản tệ hơn rất nhiều so với ban đầu.
Quay lại năm 2013, sau khi Quixey nhận được khoản đầu tư đầu tiên từ Alibaba, họ bắt đầu thực hiện một bản hợp đồng đặc biệt với gã khổng lồ Trung Quốc: xây dựng công nghệ cho phép người tiêu dùng tìm kiếm bên trong các ứng dụng tiếng Hoa trong hệ điều hành YunOS của Alibaba.
Mọi thứ ban đầu suôn sẻ nhưng đến đầu năm 2016 thì tranh cãi nổi lên.
Alibaba cho rằng công ty Mỹ chậm trễ tiến độ giao hàng; Quixey nói Alibaba còn nợ tiền công hàng chục triệu USD. Trong khi đó, nguồn lợi từ hoạt động cung cấp dịch vụ của Alibaba (dựa trên công nghệ của Quixey) ở Trung Quốc chưa bao giờ đến được tay Quixey.
Theo một số nguồn tin, Alibaba thất vọng vì Quixey không mang lại lợi nhuận như mong đợi, mặt khác tập đoàn Trung Quốc cũng trải qua một công cuộc tái tổ chức khiến định hướng chính sách (và chính trị) thay đổi, dẫn đến các đối tác nhỏ của họ "không biết đường nào mà lần".
Vấn đề càng trở nên trầm trọng hơn bởi rào cản ngôn ngữ, văn hóa giữa hai bên. Quixey cân nhắc ý định kiện Alibaba nhưng cuối cùng cho rằng không đáng. Thật ra có rất ít công ty khởi nghiệp đủ sức theo đuổi một vụ kiện tốn kém chống lại khách hàng/nhà đầu tư chính của mình.
Làm ăn với Trung Quốc không dễ
Ngoài Quixey, nhiều nhà đầu tư nhận xét quan hệ Thung lũng Silicon - Trung Quốc chứa đựng nhiều cơ hội nhưng cũng đầy những hiểu lầm văn hóa. Kết quả tất yếu là có không ít quan hệ đối tác tan vỡ.
"Dù những hứa hẹn của đối tác Trung Quốc rất thú vị trên giấy tờ, thực tế luôn đòi hỏi một sự đổi chác" - Jay Eum, giám đốc điều hành Hãng đầu tư mạo hiểm TransLink Capital ở Palo Alto (California), đánh giá.
Ngoài ra còn phải nói đến vấn đề lòng tin, thứ mà cả nhà đầu tư Trung Quốc lẫn đối tác của họ đều thiếu.
Giới khởi nghiệp ở Mỹ đã bắt đầu dè chừng chiến thuật rắn mà một số đối tác Trung Quốc hay ứng dụng. Một số lo ngại trước khả năng công nghệ của họ bị ăn cắp - một câu chuyện không mới mẻ.
Về phần mình, các đại gia Trung Quốc chân ướt chân ráo đến Thung lũng Silicon lại không muốn bị coi thường hoặc đối xử như kẻ "ngu ngơ", do đó họ đặt ra những điều kiện rất "lạ" đối với người Mỹ - bài học cay đắng của Quixey là ví dụ.
Ở Trung Quốc quy định luật pháp không nghiêm ngặt như Mỹ (trong chuyện làm ăn) trong bối cảnh chính quyền khuyến khích tăng trưởng nhanh.
Cộng thêm sự cạnh tranh gay gắt giữa các doanh nghiệp, chiến thuật kinh doanh kiểu "chợ búa" vì thế khá phổ biến ở Trung Quốc - theo nhà kinh tế Thilo Hanemann thuộc Rhodium Group.
Không hiếm trường hợp một nhà đầu tư rinh ý tưởng của một công ty khởi nghiệp A rồi mang sang đầu tư vào một đối thủ B.
"Đôi khi những chiến thuật này không phải là hiểu lầm mà phản ánh cách làm ăn của Trung Quốc. Nhà đầu tư có thể đòi hỏi những điều kiện quá đáng theo tiêu chuẩn của Thung lũng Silicon nhưng lại hoàn toàn bình thường ở Trung Quốc" - chuyên gia Connie Chan, thuộc Hãng đầu tư mạo hiểm Andreessen Horowitz, nhận định.
Trong khi đó, dù biết bất lợi nhưng nhiều doanh nghiệp Mỹ không thể làm ngơ trước những bàn tay chìa ra. "Là nhà sáng lập (doanh nghiệp), anh phải nuôi lớn đứa con của mình, do đó đặt ra quá nhiều câu hỏi có thể chẳng hay ho gì" - Chris Nicholson, nhà sáng lập Skymind.io, giải thích.
Trong tương lai gần, Alibaba và Quixey đang cố giải quyết những bất đồng giữa họ. Hiện tại Quixey đã bắt đầu tìm kiếm đối tác mới và không còn xây dựng công nghệ cho Alibaba nữa.
Cột mốc 2014
Đầu tư Trung Quốc ở Thung lũng Silicon đã có từ cách đây ba thập kỷ nhưng năm 2014 có thể xem là cột mốc thay đổi lớn.
Nhà đầu tư Trung Quốc chốt 101 thương vụ trong năm 2014, nhiều gấp ba lần giai đoạn hai năm trước đó, theo Hãng phân tích CBInsights. Con số thật sự chắc chắn lớn hơn vì nhiều thương vụ không được công khai. Hiện tượng này tạo nên sự bùng nổ công ty khởi nghiệp ở Thung lũng Silicon.
Trong hai năm qua, các gã khổng lồ như Alibaba, Baidu và Tencent... cùng hàng chục tổ chức nhà nước, tư nhân của Trung Quốc đã chạy đua thâu tóm cổ phần trong những công ty sở hữu công nghệ chiến lược ở Mỹ.
Tính đến giữa năm 2016, đầu tư từ Trung Quốc vào Thung lũng Silicon (trừ bất động sản) đạt con số 6 tỉ USD, hơn một nửa số đó đạt được trong 18 tháng gần đây, theo thông tin từ Rhodium Group. Thực tế ảo và trí thông minh nhân tạo là hai lĩnh vực đặc biệt được quan tâm.