Vi nhựa là những hạt nhựa nhỏ, thường được định nghĩa là có kích thước nhỏ hơn 5 milimét. Mặc dù chúng ta thường coi nhựa là vật liệu bền vững và không phân hủy, tuy nhiên nhựa thực sự co thể phân rã thành các hạt nhỏ hơn qua thời gian. Một số hạt vi nhựa nhỏ đến mức không thể nhìn thấy bằng mắt thường, điều này khiến cho nhiều hình ảnh trên phương tiện truyền thông thể hiện vi nhựa thực tế có thể gây hiểu lầm, vì chúng thường cho thấy những mảnh lớn hơn và rõ ràng hơn.
Vi nhựa đã được phát hiện trong nhiều nguồn nước uống và thực phẩm hàng ngày, điều này có nghĩa là chúng ta đang tiếp xúc với chúng liên tục thông qua chế độ ăn uống của mình. Sự tiếp xúc mãn tính và rộng rãi này đã làm dấy lên mối quan ngại về tác động lâu dài của vi nhựa đối với sức khỏe con người. Mặc dù nghiên cứu về nguy cơ tiềm ẩn của vi nhựa còn hạn chế, nhưng sự quan tâm và đầu tư vào lĩnh vực này đang ngày càng gia tăng.
Phát hiện vi nhựa trong não người
Nghiên cứu mới nhất từ Hoa Kỳ đã xem xét nồng độ vi nhựa trong 51 mẫu từ các bệnh nhân nam và nữ tại một cơ sở khám nghiệm tử thi ở Albuquerque, New Mexico. Các mẫu này được lấy từ gan, thận và não. Việc nghiên cứu các hạt vi nhựa nhỏ này gặp nhiều thách thức do kích thước của chúng, ngay cả khi sử dụng kính hiển vi công suất cao. Do đó, thay vì quan sát trực tiếp, các nhà nghiên cứu đã sử dụng các công cụ phân tích phức tạp để xác định thành phần hóa học của vi nhựa trong mẫu vật.
Kết quả cho thấy lượng vi nhựa trong các mẫu não cao gấp 30 lần so với trong gan và thận. Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng điều này có thể do lượng máu lưu thông cao đến não, mang theo các hạt nhựa. Ngoài ra, gan và thận có thể phù hợp hơn để xử lý các độc tố và hạt lạ, trong khi não không trải qua quá trình tái tạo tế bào như các cơ quan khác, do đó vi nhựa có thể tồn tại lâu hơn ở đây.
Một điều đáng lo ngại nữa là lượng vi nhựa trong não đã tăng khoảng 50% từ năm 2016 đến năm 2024, có thể phản ánh sự gia tăng ô nhiễm nhựa trong môi trường và sự tiếp xúc của con người. Loại vi nhựa phổ biến được phát hiện trong nghiên cứu này là polyetylen, loại nhựa được sử dụng rộng rãi cho các sản phẩm hàng ngày như nắp chai và túi nhựa.
Làm thế nào để vi nhựa xâm nhập vào não?
Vi nhựa thường xâm nhập vào cơ thể qua thực phẩm và nước bị ô nhiễm. Chúng có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột, gây viêm và từ đó ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể thông qua hệ thống miễn dịch và trục ruột-não - một hệ thống giao tiếp hai chiều phức tạp giữa ruột và não. Ngoài ra, vi nhựa cũng có thể được hít vào qua không khí. Một khi các hạt này xâm nhập vào ruột hoặc phổi, chúng có thể di chuyển vào máu và lan truyền đến các cơ quan khác nhau.
Các nghiên cứu trước đây đã tìm thấy vi nhựa trong phân, khớp, gan, cơ quan sinh sản, máu, mạch máu, và thậm chí cả tim của con người. Đối với các loài cá hoang dã, vi nhựa đã được tìm thấy trong não, và các thí nghiệm trên chuột cho thấy vi nhựa có thể được hấp thụ từ ruột vào máu và từ đó xâm nhập vào não.
Để vi nhựa xâm nhập vào não, chúng phải vượt qua hàng rào máu não, một lớp tế bào phức tạp có chức năng ngăn chặn các chất không cần thiết từ máu vào não. Mặc dù điều này đáng lo ngại, nhưng cũng không quá ngạc nhiên khi vi nhựa đã vượt qua các rào cản tế bào tương tự để xâm nhập vào các khu vực khác trong cơ thể, như nước tiểu, tinh hoàn, và nhau thai.
Vi nhựa trong não có phải là mối quan tâm về sức khỏe?
Hiện tại, chúng ta vẫn chưa biết rõ tác động của vi nhựa trong não người. Một số thí nghiệm trong phòng thí nghiệm cho thấy vi nhựa có thể làm tăng viêm não, gây tổn thương tế bào, thay đổi biểu hiện gen, và thay đổi cấu trúc não. Bên cạnh đó, vi nhựa cũng có thể mang theo độc tố môi trường hoặc vi khuẩn, gây rủi ro cho sức khỏe.
Vi nhựa cũng có khả năng giải phóng các hóa chất nhựa vào cơ thể, bao gồm các chất gây rối loạn hormone như BPA. Tuy nhiên, vi nhựa và tác dụng của chúng rất khó nghiên cứu. Ngoài kích thước nhỏ, sự đa dạng về loại nhựa và các hóa chất trong nhựa càng làm cho việc nghiên cứu trở nên phức tạp hơn.
Làm thế nào để giảm thiểu phơi nhiễm vi nhựa?
Vi nhựa có mặt ở khắp nơi trong môi trường và rất khó để tránh tiếp xúc hoàn toàn. Tuy nhiên, chúng ta có thể thực hiện các biện pháp để giảm thiểu phơi nhiễm, chẳng hạn như tránh sử dụng thực phẩm và đồ uống được đóng gói trong nhựa sử dụng một lần, hoặc tránh hâm nóng thức ăn trong hộp nhựa. Ngoài ra, giảm sử dụng sợi tổng hợp trong quần áo và trong nhà cũng là một cách hiệu quả.
Trong khi chúng ta chờ đợi thêm bằng chứng khoa học để hiểu rõ hơn về tác động của vi nhựa đối với sức khỏe con người, những biện pháp giảm thiểu phơi nhiễm và chất thải nhựa là điều cần thiết để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.
