Liệu virus SARS-CoV-2 đã tung ra “quân bài" mạnh nhất?
Các biến thể mới lần đầu tiên được phát hiện ở các quốc gia như Brazil, Nam Phi và Anh đã xuất hiện một cách tự nhiên trong vòng vài tháng cuối năm 2020.
Các nhà nghiên cứu cho biết, mối quan tâm chính là sự thay đổi trong cấu trúc protein đột biến của virus SARS-CoV-2, được gọi là E484K, có trong cả 3 biến thể tại 3 nước trên. Đột biến E484K được cho là làm suy yếu phản ứng miễn dịch của cơ thể đối với virus.
Một số nhà khoa học bày tỏ lo ngại rằng, đột biến E484K có thể “né tránh” khả năng miễn dịch tự nhiên khỏi nhiễm SARS-CoV-2 và giảm khả năng bảo vệ của các loại vaccine Covid-19 hiện tại.
Theo các nhà khoa học do Reuters phỏng vấn, sự xuất hiện của các biến thể virus ở các khu vực khác nhau trên thế giới cho thấy, virus SARS-CoV-2 đang trải qua “quá trình tiến hóa hội tụ”.
Các nhà miễn dịch học và virus học cho biết, mặc dù SARS-CoV-2 sẽ tiếp tục đột biến, họ nghi ngờ loại virus này sẽ chỉ có số lượng biến thể nhất định.
Tuy nhiên, việc giới hạn về số lượng biến thể có làm virus SARS-CoV-2 bớt nguy hiểm hơn hay không vẫn là điều cần xem xét.
“Có thể nói rằng virus SARS-CoV-2 có một số lượng tương đối hạn chế các biến thể tránh được kháng thể trước khi tung ra ‘quân bài' mạnh nhất”, Shane Crotty, nhà virus học tại Viện Miễn dịch học La Jolla ở San Diego (Mỹ) cho biết.
Điều này có thể cho phép các nhà sản xuất thuốc kiểm soát được dịch bệnh trong khi họ phát triển vaccine Covid-19 tăng cường nhằm ngăn chặn các biến thể hiện tại. Trong khi đó, chính phủ nhiều nước trên thế giới vẫn đang phải vật lộn để kiểm soát đại dịch đã khiến gần 3 triệu người trên toàn cầu tử vong.
Ý kiến virus SARS-CoV-2 chỉ có một lượng đột biến nhất định đã là chủ đề thảo luận giữa các chuyên gia kể từ đầu tháng 2. Theo một nghiên cứu, các nhà khoa học đã phát hiện ra 7 biến thể của SARS-CoV-2 xuất hiện tại Mỹ, có cùng một đột biến.
Quá trình tiến hóa hội tụ của SARS-CoV-2
Theo Reuters, quá trình các loài khác nhau tiến hóa các đặc điểm giống nhau để cải thiện tỷ lệ sống sót là trọng tâm của sinh học tiến hóa. Phạm vi lây lan rộng lớn của đại dịch Covid-19, với hơn 128 triệu ca lây nhiễm trên toàn cầu, cho phép các nhà khoa học quan sát quá trình tiến hóa của virus trong thực tế.
“Nếu bạn muốn viết một cuốn sách về sự tiến hóa của virus, thì bạn có thể làm điều đó ngay bây giờ”, Tiến sĩ Francis Collins, Giám đốc của Viện Y tế Quốc gia Mỹ cho biết trong một cuộc phỏng vấn.
Các nhà khoa học đã chứng kiến quá trình tiến hóa của virus ở quy mô nhỏ hơn vào năm 2018 khi virus cúm gia cầm H7N9 ở Trung Quốc bắt đầu thích nghi với vật chủ là người. Tuy nhiên, chưa từng có loại virus nào phải kiểm soát trên toàn cầu như SARS-CoV-2.
Wendy Barclay, một nhà virus học và giáo sư tại Đại học Imperial College London (Anh) cho biết, bà ngạc nhiên với “số lượng đáng kinh ngạc của sự tiến hóa hội tụ” của virus SARS-CoV-2.
“Có những đột biến nguy hiểm như E484K, N501Y và K417N mà cả 3 biến thể ở Brazil, Nam Phi và Anh đều đang mang”, bà Barclay nói.
Các nhà khoa học cho biết, SARS-CoV-2 không phải là loại virus “đặc biệt thông minh”. Mỗi lần lây nhiễm cho mọi người, SARS-CoV-2 sẽ tạo ra các bản sao của chính nó, và với mỗi bản sao, nó có thể mắc lỗi. Trong khi một số sai lầm là không đáng kể, những sai lầm mang lại lợi thế sinh tồn cho loại virus này có xu hướng tồn tại lâu dài.
“Nếu điều này tiếp tục lặp đi lặp lại, nó sẽ cung cấp một số lợi thế về phát triển cho virus SARS-CoV-2”, ông Francis Collins nói.
Một số chuyên gia tin rằng, virus có số lượng đột biến hạn chế có thể duy trì trước khi ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của nó. Bên cạnh đó, việc đột biến quá nhiều sẽ khiến virus không còn tồn tại ở phiên bản gốc.
“Nếu virus SARS-CoV-2 có vô số ‘chiêu trò’, chúng ta sẽ thấy vô số đột biến”, Michel Nussenzweig, nhà nghiên cứu miễn dịch học tại Đại học Rockefeller ở New York nói.
Sự lạc quan thận trọng
Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn thận trọng và nói rằng, việc dự đoán SARS-CoV-2 sẽ đột biến như thế nào là một thách thức. Nếu có giới hạn về cách loại virus này có thể phát triển, điều đó sẽ đơn giản hơn cho các nhà phát triển vaccine.
Công ty Novavax đang điều chỉnh vaccine nhằm ngăn chặn biến thể ở Nam Phi. Tuy nhiên, các thử nghiệm cho thấy hiệu quả của vaccine đối với biến thể ở Nam Phi khá thấp. “Virus có thể đột biến rất nhiều và nó vẫn liên kết với vật chủ là con người”, Giám đốc điều hành Novavax Stan Erck nói và hy vọng vaccine sẽ có hiệu quả với phần lớn các biến chủng hiện tại. Theo ông Stan Erck, Novavax sẽ tiếp tục thử nghiệm vaccine đối với các loại biến chủng mới.
Các nhà khoa học gần đây đã xác định được 7 biến thể SARS-Cov-2 ở Mỹ với các đột biến đều xuất hiện ở cùng một vị trí quan trọng của virus. Điều này cung cấp thêm bằng chứng về quá trình tiến hóa hội tụ của virus.
Các nhóm nghiên cứu khác đang tiến hành các thí nghiệm cho virus tiếp xúc với các kháng thể để buộc nó đột biến. Trong nhiều trường hợp, đột biến E484K đã xuất hiện trong thí nghiệm.
Theo Reuters, những bằng chứng trên làm tăng thêm sự lạc quan thận trọng rằng, các đột biến dường như có nhiều đặc điểm giống nhau.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết thế giới phải tiếp tục theo dõi những thay đổi của virus SARS-CoV-2 và loại bỏ khả năng đột biến của nó bằng cách giảm sự lây nhiễm thông qua tiêm chủng và các biện pháp hạn chế sự lây lan của dịch bệnh.
“SARS-CoV-2 vẫn đang hoạt động rất mạnh mẽ. Chúng ta không thể biết khi nào trận chiến chống lại đại dịch sẽ kết thúc”, Vaughn Cooper, một chuyên gia sinh học tiến hóa tại Trường Y Đại học Pittsburgh (Mỹ) nói./.