SOHA NEWS
Chỗ đứng lung lay
Trong hơn 1000 năm qua, quần thể lâu đài hoành tráng Prague trên đỉnh đồi Petřín luôn là trung tâm quyền lực của các hoàng đế La Mã, các vua của xứ Bohemia và hiện nay nơi ở của Tổng thống Cộng hòa Séc Milos Zeman.
Trong bốn năm qua, gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Huawei đã ký một hợp đồng với Tổng thống để đáp ứng nhu cầu liên lạc của ông và đội ngũ của ông.
Hợp đồng tổng thống này là biểu tượng rõ ràng nhất về chỗ đứng vững chãi của Huawei tại Cộng hòa Séc. Trong một thời gian dài, Trung Quốc luôn coi Séc là bàn đạp cho lợi ích của mình trong toàn bộ EU, The New York Times (NYT-Mỹ) nhận định.
Do đó, khi cơ quan an ninh mạng của chính phủ Séc ra thông báo vào tháng 12 năm ngoái, cảnh báo Huawei sẽ gây ra mối đe dọa an ninh quốc gia tiềm tàng, ban lãnh đạo của Huawei đã tỏ ra "vô cùng bất ngờ". Tổng thống Zeman cũng đưa ra phản ứng tương tự.
Khi đó, Huawei đe dọa sẽ trả đũa cả về phương diện pháp lý và kinh tế đối với Prague. Trong khi Tổng thống Zeman chỉ trích ngược cơ quan tình báo của nước này.
Một lệnh bảo mật có thể hạn chế nghiêm trọng vai trò của Huawei trong việc xây dựng mạng 5G ở Séc. Ảnh: AP
Vào thời điểm xảy ra mâu thuẫn bất ngờ này tại Cộng hòa Séc, Huawei - doanh nghiệp đang ngụp lặn trong chuỗi khó khăn do ảnh hưởng từ cuộc chiến thương mại Trung-Mỹ, đã gặp phải những vấn đề ngày càng nghiêm trọng hơn ở các nước EU.
Trong nhiều năm, Huawei đã cố gắng xâm nhập vào thị trường quốc gia EU. Chỉ vài tuần sau khi Nukib - cơ quan giám sát an ninh không gian mạng của Cộng hòa Séc ra thông báo chống lại Huawei, chính quyền Ba Lan đã bắt giữ một nhân viên của Huawei tại thủ đô Warsaw vào tháng 1/2019 vì nghi ngờ liên quan đến hoạt động gián điệp.
Theo đó, hiện nay tại EU, một vấn đề quan trọng được đặt ra: Công ty nào sẽ xây dựng cơ sở hạ tầng hệ thống không dây thứ 5 tức 5G?. Các quan chức Mỹ coi công nghệ này là vấn đề an ninh quốc gia và đã có những hành động quyết liệt để hạn chế vai trò của các doanh nghiệp Trung Quốc, đặc biệt là Huawei.
Phát biểu tại Budapest hôm thứ Hai, Ngoại trưởng Mike Pompeo, người vừa có chuyến thăm tới Trung Âu, đã cảnh báo về "rủi ro của Huawei trong mạng lưới không gian mạng của EU là rủi ro thực sự đối với người dân EU, đối với việc mất bảo vệ quyền riêng tư".
Huawei đã gặp khó khăn ở các nước đồng minh truyền thống của Mỹ là Đức và Vương quốc Anh. Tuy nhiên, dường như không ai ngờ rằng, hành động trực tiếp nhất đối với doanh nghiệp này lại đến từ Cộng hòa Séc.
Huawei đòi trả đũa
Tổng thống Zeman trước nay luôn tìm kiếm đầu tư từ Trung Quốc và có kế hoạch đến thăm Bắc Kinh lần thứ năm vào mùa xuân này. Tuy nhiên cảnh báo của Nukib đã khiến Tổng thống Zeman tức giận, đồng thời gây ảnh hưởng đến chính phủ Séc.
"Chúng tôi không thể hành động một cách vội vàng", Dusan Navratil, người đứng đầu cơ quan giám sát an ninh không gian mạng Séc nói. Ảnh: AP
Trong một cuộc phỏng vấn, Dusan Navratil, người đứng đầu cơ quan Nukib, cho biết, nguy cơ từ 5G rất cao vì nó sẽ "thay đổi toàn bộ cách thức hoạt động của xã hội". Xa hơn nữa, nó liên kết mọi thứ từ những chiếc xe chúng ta lái, đến bệnh viện mà chúng ta đi theo cách không thể tưởng tượng được trong một thập kỷ trước.
Ông Navratil cho biết, một lý do khiến Nukib trừng phạt Huawei là Luật Tình báo Quốc gia Trung Quốc. Luật này được thông qua vào năm 2017 và yêu cầu các công ty Trung Quốc hỗ trợ, cung cấp và hợp tác trong công việc tình báo quốc gia đối với bất cứ chuyên môn phát triển nào của doanh nghiệp.
"Liên tưởng một chút thì nó giống việc một nhà hàng có tiêu chuẩn vệ sinh y tế rất kém vậy", Navratil nói. "Cơ quan giám sát nhà hàng này không có bằng chứng cho thấy ai đó bị bệnh hoặc đã tử vong vì tiêu chuẩn vệ sinh kém nhưng bạn có nên ăn ở đó nữa không?"
Do cảnh báo của Nukib, hoạt động kinh doanh của Huawei tại Cộng hòa Séc có thể bị ảnh hưởng nặng nề. Lệnh này không ảnh hưởng đến các sản phẩm tiêu dùng như điện thoại di động nhưng nó nhằm mục đích hạn chế nghiêm trọng vai trò của Huawei trong 5G và ngăn chặn Huawei cung cấp thiết bị cho các thực thể công cộng và tư nhân được coi là quan trọng đối với an ninh quốc gia.
"Đây là lần đầu tiên chúng tôi đưa ra một cảnh báo như vậy", ông Navratil nói.
Kể từ đó, Bộ Y tế và Bộ Tư pháp Séc tuyên bố rằng, họ sẽ không tiếp tục thực hiện các hợp đồng đã ký để mua máy chủ từ Huawei. Skoda, nhà sản xuất ô tô lớn nhất Séc đã tạm thời ngăn Huawei tham gia đấu thầu các dự án của mình trong thời gian Huawei trải qua quá trình đánh giá bảo mật theo yêu cầu của Nukib.
Ngay cả hợp đồng giữa Huawei và văn phòng Tổng thống Zeman cũng đang được xem xét.
Đáp lại, Huawei đã đưa ra các phản ứng đáp trả. Tuần trước, doanh nghiệp này đe dọa sẽ đệ đơn kiện cơ quan an ninh mạng của Séc và dùng đến biện pháp trả đũa kinh tế. Công ty cũng tăng cường vận động hành lang cho một số thành viên của quốc hội và những thành viên khác trong giới tinh hoa chính trị, bao gồm thành viên của phái đoàn Séc được doanh nghiệp này tiếp đón tại Trung Quốc vào tháng trước.
"Người Trung Quốc nghĩ rằng họ đi trước số đông một đến hai năm và họ coi đây là nguyên nhân khiến họ chậm lại", ông Jaroslav Roman, một quan chức của đảng Cộng sản Séc từng tham gia chuyến thăm nói. "Họ muốn chúng tôi biết rằng, nếu tiếp tục xử sự như vậy sẽ dẫn đến hậu quả".
Trụ sở của Huawei ở Warsaw. Doanh nghiệp này đe dọa sẽ đệ đơn kiện cơ quan an ninh mạng Séc và trả đũa kinh tế. Ảnh: NYT
Đội ngũ lãnh đạo của Huawei khẳng định, luật liên quan đến tình báo Trung Quốc "đang cố bị giải thích sai" nhưng nhiều chuyên gia phương Tây không đồng ý với cách lập luận này.
Nhưng sự hăng hái của Tổng thống Zeman đối với kế hoạch thiết lập mối quan hệ kinh tế giữa hai nước - điều khiến nhiều nhà lãnh đạo doanh nghiệp và các nhà lập pháp lo lắng nhất - được coi là mối đe dọa trả đũa kinh tế, NYT bình luận.
Một ví dụ là Tập đoàn PPF, công ty lớn nhất của Séc đã tập trung vào thị trường Trung Quốc trong những năm gần đây.
Doanh nghiệp này có khoảng 15 triệu khách hàng Trung Quốc, con số không lớn trong tương quan dân số Trung Quốc nhưng cực kỳ quan trọng đối với tất cả các công ty Séc. PPF cũng là bên kiểm soát của O2, nhà cung cấp viễn thông lớn nhất tại Cộng hòa Séc, đã ký một biên bản ghi nhớ về các dự án trong tương lai với Huawei trước khi cơ quan an ninh Séc đưa ra cảnh báo. Do đó, bản ghi nhớ này cũng cần phải xem xét lại.
Mel Carvill, thành viên hội đồng quản trị của công ty cho vay tiêu dùng của Home Credit thuộc cho biết cơ quan quản lý, chịu trách nhiệm kinh doanh cho vay mua nhà tại Trung Quốc, chưa có hành động nào gây sức ép lên công ty.
"Tất nhiên, nếu mối quan hệ giữa hai nước xấu đi, mọi thứ có thể trở nên khó khăn", ông nói.
Về phần mình, ban lãnh Huawei đã rất tự tin vào vị trí của họ tại Cộng hòa Séc, vì vậy vào tháng 6, họ đã quyết định thúc đẩy đánh giá an ninh của Séc - động thái có thể là một trong những lý do tại sao cơ quan an ninh Séc tiến hành các cuộc điều tra nghiêm ngặt hơn đối với doanh nghiệp Trung Quốc.
Không riêng ở Séc, tại Ba Lan, Huawei cũng đưa phản ứng mạnh mẽ. Tuần trước, trong một thông cáo, doanh nghiệp này cảnh báo rằng, phí dịch vụ truyền thông sẽ tăng 300% nếu họ bị loại khỏi thị trường Ba Lan.
Đồng thời, Huawei đã tìm cách giảm bớt những lo ngại về an ninh của Ba Lan bằng cách cam kết sẽ chi hàng trăm triệu USD để xây dựng một trung tâm an ninh mạng mới và cung cấp cho chính phủ Ba Lan quyền truy cập vào mã nguồn Huawei, để chứng minh rằng thiết bị của họ không để lại "cửa sau" cho các dịch vụ tình báo Trung Quốc.
Tuy nhiên, một số chuyên gia nhận định rằng động thái này là vô giá trị, bởi mã nguồn này có thể được thường xuyên cập nhật hoặc thay đổi.
Đối với ông Navratil, người đứng đầu Nukib, vấn đề mà giới chức an ninh Séc đối mặt đã quá hiển nhiên và cấp bách.
"Suy xét đến những rủi ro lớn, chúng tôi không thế hành động một cách vội vàng", ông này nói.